دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

 

17ذی الحجه1388ه ق---------------------عشق پاک--------------------15/12/1347ه ش

من این دنیای فانی را نمیخواهمنمیخواهم                                                                                                                                                                          من این لذّات آنی رانمیخواهم نمیخواهم

بجز محبوب یکتایم نمیدانم نمیدانم                                                                                                                                                                                                                        بجز آن یار جانی را نمیخواهم نمیخواهم

بجز راه وصالش را نمیپویم نمیپویم                                                                                                                                                                                                                       جز این ره کامرانی را نمیخواهم نمیخواهم

بفطرت عشق پاکش را بدل دارم بدل دارم                                                                                                                                               دگر معشوق ثانی را نمیخواهم نمیخواهم

دلم از وی نشانی را بمن داده بمن داده                                                                                                                                                                                                                  ز دیگر کس نشانیرا نمیخواهم نمیخواهم

بجز بار حضوری را نمییارم نمی یارم                                                                                                                                                                                                                          سبکبارم گرانی را نمیخواهم نمیخواهم

بجان درد و غم او را خریدارم خریدارم                                                                                                                                                                                 ز غیرش مهربانی را نمیخواهم نمیخواهم

--------------------------------------------109-------------------------------------

دل بشکسته میخواهد ندانستم ندانستم                                                                                                                                                                                   دگر من شادمانی را نمیخواهم نمیخواهم

بجز قرآن کتابی نمیخوانم نمیخوانم                                                                                                                                                                                                                                                                    بجز سبع المثانی را نمیخواهم نمیخواهم

علی و آل پاکش را پذیرفتم پذیرفتم                                                                                                                                                                                                                                                             فلانی و فلانی را نمیخواهم نمیخواهم

                                                                                                                                                                                                                                                                      حسن را در لقای خود نگهدارش نگهدارش

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       که بی تو زندگانی را نمیخواهم نمیخواهم

110----------اوائل ذی القعده--------------چه کنم------------------------------1390ه ق

باز در سوز و گدازم از تف دل چه کنم                                                                                                                                     کار مشکل شده مشکل شده مشکل چه کنم

دفتر عمر گشودم که چه بگذشت ز عمر                                                                                                                                                     هیچ نگذشت مگر عاطل و باطل چه کنم

نقد عمرم بشد اندر ره تدویر و مدیر                                                                                                                                                                                                                            در ره جوز هرومایل و حامل چه کنم

توبه کردم که بجز مستی و رندی نکنم                                                                                                                                                                                                                        بار توبه نرسیده است بمنزل چه کنم

غافل از قافله بودم بسحر گاه سفر                                                                                                                                                                                                                                                                       راه دور است و کتلها بمقابل چه کنم

من که بال و پر پرواز بعالینم هست                                                                                                                                                                                                                                                              اندرین لای و گل منزل نازل چه کنم

همه پیوسته بمن من ز همه بگسسته                                                                                                                                                   چیست این حالت هائل شده حائل چه کنم

جمع اضداد نگر غرقۀ در دریا را                                                                                                                                                                                                                                                                  لب خشک و دل تفتیده بساحل چه کنم

گفت یاری به حسن اینهمه بیتابی چیست                                                                                     گفت دل هست بدان شایق و مایل چه کنم

111----------------------------------حظائر قدس-------------------------------------

بگذار تا بنالم از درد بی دوایم                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   بیگانه ای چه دانی من دانم و خدایم

از دست دیده و دل کارم شده است مشکل                                                                                                                                                              آن میکشد به صحرا این سوی انزوایم

با طفل ابجدی از سرّالقدر چه گویی                                                                                                                                                                                                                                                       بر بی بصر چه خوانی اسرار اولیایم

یا رب بذات پاکت شب را مگیر از من                                                                                                                                                                                                                             من باشم و سحرها ذکر خدا خدایم

آنچه که دوست خواهد اندر نظام نیکوست                                                                                                      گیرم که مستجابست ای دوستان دعایم

از قبض و بسط اسما هر لحظه جلوه هایی است                                                                                                                                                                بی عدّ و بی نهایت از یار جان فزایم

صنّاع صنع هستی از لطف و چیره دستی                                                                                                                                                                   بخشوده است بخشد جام جهان نمایم

تا از حظائر قدس آید نسائم انس                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       هل من مزید آید از قلب با صفایم

غیب الغیوب دارد هر لحظه شأن بیحد                                                                                                                                                                   گوید که نیست جز من بگذر ز ماسوایم

جوش و خروش اعیان در جنب و جوش اکوان                            از اقتضای اسماست اسماست ز اقتضاتم

نجمی که بُد سُهایی امروز شد ضیائی                                                                                                                                                                                                                           از فیض کبریائی و الشمس و ضحایم

112----------دوشنبه7مرداد-----------غزل رجاء-------------------------------1347ه ش

چون نباشم مست تو کز دست تو پیمانه دارم                                                                                                                  دیدۀ جانرا بروی چون تویی جانانه دارم

بوالعجب رمزی بذات خویشتن بنهفته بینم                                                             زینکه خرسندم بصحرای غمت کاشانه دارم

آسمان دیده ام بارد چو ابر نو بهاری                                                                                                                                                            از سر شوق است کاینسان گریۀ مستانه دارم

تا سپردم سر بدست آن یگانه سرپرستم                                                                                                                                                                                     نی طمع از آشنا و نی غم از بیگانه دارم

در ضمیرم جز تو ای محبوب بی همتا ندارم                                                                                                                            وه که من این گنج را در کنج این ویرانه دارم

خود تو آگاهی ز بیتابی من کاندر شب و روز                                                                                                                                                گرد شمع فکر وصلت حالت پروانه دارم

بر همه فرزانگان گردن فرازم تا بگردن                                                                                                                                                                                 سلسله از زلف پُر چینت منِ دیوانه دارم

کاشتم در مزرع دل تخم توحید و دگر هیچ                                                                                                                                 هر چه امیدی که دارم از همین یکدانه دارم

دشمن آتش نهاد از حیرت و حسرت گدازد                                                                                                                                               گر شود آگه زسرّی کاندرون خانه دارم

                                                                                                                                                                                                                    بر قلم بر خوان حسن افسون قد جفّ القلم را

                                                                                                                                                                                                                       تا که گستاخی نپندارد سر افسانه دارم

113-------نیمه ذوالقعده--------------------پس چکنم--------------------------1390ه ق

در رهت طی مراحل نکنم   پس چکنم                                                                                                                                                                                                                در سر کوی تو منزل  نکنم  پس چکنم

ناقص ار فیض ز کامل نستد پس چه ستد                                                                                                                                                                                                          ناقصی را ز تو کامل  نکنم  پس چکنم

جان اگر محرم جانان نشود پس چه شود                                                                                                                                                                              خویشتن را بتو واصل  نکنم  پس چکنم

دیده سر مست جمالت نبود پس چه بود                                                                                                                                                                                                            خاک بر دیدۀ عاذل  نکنم  پس چکنم

عاقل ار سنگ ز جاهل نخورد پس چه خورد                                                                                                                         صبر از یک دو سه جاهل  نکنم  پس چکنم

عاشق دل شده زاری نکند پس چه کند                                                                                                                                                                                                          گریۀ شوق چو هاطل  نکنم  پس چکنم

عشق ار بار تحمّل نکشد پس چه کشد                                                                                                                                                                                                         حمل بار غمت از دل  نکنم  پس چکنم

                                                                                                                                                                                  حسن ار بندگیت را نسزد پس چه سزد

                                                                                                                                                                                     کام دل را ز تو حاصل  نکنم  پس چکنم

ربیع الثانی--------------------------------شهر عاشقی---------------------------1394ه ق

ز بختم طالع فیروز دارم                                                                                                                     که جان پاک عشق اندوز دارم

-----------------------------------------114----------------------------------------

بشهر عشق رسم عاشقی را                                                                                                         ز استاد ادب آموز دارم

بحمدالله که در مشکوةصدرم                                                                                                    یکی مصباح صدر افروز دارم

نُبی از بای تا سینش رمز است                                                                                      رموزی من از این مرموز دارم

چو سرّ من بسرّش آشنا شد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   چه حرف از اجوف و مهموز دارم

مترسانم ز آتش ای بهشتی                                                                                          که من خود آه آتش سوز دارم

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   حسن هستم که در کوی ولایت

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     یگانه رتبت دریوز دارم

اواخر ج1---------------------------------منای قرب----------------------------1394ه ق

شعلۀ تنور آسا آه آتشین دارم                                                                                                                                                                                                                                                                                      با که میتوان گفتن حالتی چنین دارم

تا شوم بقربانش در منای قرب وی                                                                                                                                                                                                                             چون ذبیح ابراهیم چهره بر زمین دارم

--------------------------------------115-------------------------------------------

ای امید بیماران ای طبیب عیسوی دم                                                                                                                                                                                                                             دادم آید از دردم دمبدم انین دارم

نقش لوح قلبت را نون و القلم دیدم                                                                                                                                                                                                                              مهر مهر نونت را نقش بر جبین دارم

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   شمس عالم آرایا احتراق نجمت بین

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       سر بزانوی حیرت از دل غمین دارم

پنجشنبه----------------------------------کام دل-----------------------------19/10/47

ما مست یاریم در شصت یاریم                                                                                         گه آرمیده گه بیقراریم

گه همچو برق رخشنده خندیم                                                                                       گه همچو ابر بارنده باریم

گه از فروغ رویش شکفته                                                                                               گه از نسیم کویش خماریم

ای بیخبر از اسرار مستی                                                                                                    ما مست یاریم و کامگاریم

ما را چگونه زیبد خلافی                                                                                                  بنشسته دائم در نزد یاریم

ایدل خوش اندر عیش مجازی                                                                                         از ما چه دانی تا در چه کاریم

ایصاحب تاج و تخت و منصب                                                                                                 در ظاهر ما منگر که خواریم

-------------------------------------------116---------------------------------------

ای پادشاه بنشسته بر پیل                                                                                                   ما خر سواران شهسواریم

ای جغد خو کرده با خرابه                                                                                                ما در گلستان دل هزاریم

دل برنداریم از روی دلبر                                                                                                      تا کام دل از دلبر بر آریم

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    حدّ یقف چون نبود حسن را

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        فیض بیحد را امید داریم

--------------------------------------قصیدۀ اطواریّه-------------------------------------

من چرا بیخبر از خویشتنم                                                                                                                                   من کیم تا که بگویم که منم

من بدینجا ز چه رو آمده ام                                                                                                  کیست تا کو بنماید وطنم

آخر الامر کجا خواهم شد                                                                                                                 چیست مرگ من و قبر و کفنم

مرغ باغ ملکوتم آری                                                                                                                         تو مپندار که زاغ و زغنم

اندرین غمکدۀ غربت شد                                                                                                                                       از کفم معنی حبّ الوطنم

---------------------------------------------117-------------------------------------

دور از باغ گل و نسرینم                                                                                                                                   سر خوش از لذت لای و لجنم

قفس تن شده پابند روان                                                                                                                                                  همّتی کو قفسم را شکنم

باز از خویشتن اندر عجبم                                                                                                                  چیست این الفت جانم به تنم

گاه بینم که در این دار وجود                                                                                                                              با همه همدمم و همسخنم

گاه انسانم و گه حیوانم                                                                                                                              گاه افرشته و گه اهرمنم

گاه در بارگه توحیدم                                                                                                                                             گاه در بتکده های شمنم

گاه افسرده چو بوتیمارم                                                                                                                                         گاه چون طوطی شکّر شکنم

گاه چون با قلم اندر گنگی                                                                                                                             گاه سحبان فصیح زمنم

گاه صد بار فروتر زخرف                                                                                                                                                گاه پیرایۀ درّ عدنم

گاه در چینم و در ما چینم                                                                                                                                        گاه در ملک ختا و ختنم

گاه بنشسته سر کوه بلند                                                                                                                 گاه در دامن دشت و دمنم

گاه چون جغدک ویرانه نشین                                                                                                         گاه چون بلبل مست چمنم

--------------------------------------------118--------------------------------------

گاه در نکبت خود غوطه ورم                                                                                                                                      گاه بینم حسن اندر حسنم

گاه چون ابر بهاری بارم                                                                                                                  میبرم زاب دو دیده درنم

گاه بیرون ز حد شش جهتم                                                                                                                     آنزمانی که برون از بدنم

مطرب عشق سراید هردم                                                                                                                         کو دلی تا که نوایی بزنم

کو یکی شیفتۀ شوریده                                                                                                                    تا درو سوز و گدازی فکنم

کو یکی طالب قربی که کنم                                                                                                                  همنشینش به اویس قرنم

کو یکی صاحب سرّی که کنم                                                                                                                                          آگهش از همه سرّ و علنم

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   کو یکی عاشق صادق که شود

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   همدم سوز و گداز حسنم

اواخرماه رجب---------------------------آب حیات-------------------------------1393ه ق

من که دل از مهر دنیا کنده ام دیگر چه خواهم                من که دل از مهر دین آکنده امدیگر چه خواهم

بنده ام آنرا که خورشید از رخ او شرمسارست                            از فروغ روی او تابنده امدیگر چه خواهم

----------------------------------------119------------------------------------------

تنگدل مرغم ولی در سدره دارم آشیانه                                                                                                چیند از طوبی همی چیننده امدیگر چه خواهم

یکشب این بیقدر یاهویی کشید از عشق و گفتا                   تا شب قدر است من ارزنده امدیگر چه خواهم

دولت قرب نوافل شد نصیب من گدایی                                                                                                                                        کاینچنین شنونده و بیننده امدیگر چه خواهم

                                                                                                                                                                                  گر حسن بد مرده ای اینک از لطف دوست گوید

                                                                                                                                                                                  من که از آب حیاتش زنده امدیگر چه خواهم

اواخر محرّم-------------------------------غزل عنقا------------------------------1393ه ق

الا یا ایّها العنقا الا یا نفخة الرحمن                                                                                                                                                                                                                              الا یا جنةالمأوی الا یا نفخة الرضوان

تذکّر عشّک العرشی و اطلع ذلک المطلع                                                                                                                    و أهمل هذه الاذکار للأبوام والغربان

ببر زین کرکسان جیفر خوار بد کنشت دون                                                                         گشا بالت بسوی ملک دل رو جانب جانان

ترا از صقع دارالحمد می آید نداهر دم                                                                                               که ای عرش آشیان آی و نگر مکرمت سلطان

فوأد مستهام جمعی ختمی جانانی                                                                                                                                                                                                                                  بیک القاء سبّوحی بیابد دورۀ قرآن

----------------------------------------120------------------------------------------

بجان خود سفر کن تا که گردد همنشین تو                                                                                                                      سلیمان نبی باری و باری حضرت سلمان

چو رسم عاشقی داری حذر از اهرمن یکسر                      چو با معشوق سرگرمی گذر از هر چه جز یزدان

نه رنجورم نمیدانمچرا از درد می نالم                                                                                                                                                                                    نه مهجورم نمیدانمچرا می سوزم از هجران

از آن داغی که در دل دارم از پیمان دلدارم                                                                                                                نه مرهم میخورد داغ و نه برهم میخورد پیمان

                                                                                                                                                                                  حسن شرح غم دل را نهایت نیست دم در کش

                                                                                                                                                                                  که خاموشی در این درگه بود سرمایۀ ایمان