1-------------------بسم الله الرحمن الرحیم-------------------
2---------------------------------------------------------
3--دیوان آیت الله حسن حسن زادۀ آملی ------------------
4------------------------------------------------------------
----------------------------5-----------------------------بسم الله الرّحمن الرّحیم ن وًالقلم وًمایًسطُرون عین دستخط مبارک استادم عارف ربّانی حکیم صمدانی مفسّرحقایق قرآنیه موءلّف کتب قیّمه مدرّس معارف الهیّه شاعر مفلق آیت الله حاج میرزامهدی الهی قمشه ای رضوان الله تعالی علیه است که جمال طلعت صحیفة اشعارم بدان متجلّی است وشایسته است بگفتة حکیم انوری تمسّک جویم
هست دردیدة من خوبترازروی سفید روی حرفی که بنوک قلمت گشته سیاه عزم من بنده چنانست که تاآخرعمر دارم ازبهرشرف خطّ شریف تونگاه قم-حسن حسن زاده آملی12شعبان المعظّم1404ه ق=24/2/1363ه ش
6-----------------------دستخط خطی الهی قمشه ای----------------------
7----------------------------------------------------------------------------- بسم الله الرّحمن الرّحیم بمقتضای شوق ذاتی نفوس قدسیّه ناطقه بفهم حقایق هرچه روح اشتیاقش بفهم معآرف الهی ولطایف حکمی فزون است استعلای نفس ناطقه بیشتروانجذاب بعالم تجرّدبیش بحکم انّ من الشعرلحکمة وانّ الله تعالی کنوزاًتحت العرش مفتاحه لسان الشعراء ذوق لطیف وفکرعلمی شریف وخاصه مشتاقان علوم عقلی وعرفان وطالبان مقام حقیقت وایقان ترنّم وتفکّه وتجسّم معانی مجرّده رابلباس زیبای شعربرای توجه نفوس لایق وتشویق خلایق وتوجه بدقایق عرفان وحکمت ومبدأومعادضروردانسته واستادان علوم عقلی وذوقی اشارات ولطایف وحقایق قرآن وگفتارائمه اطهارراباطبع لطیف خودبلسان اشعارونظم آبداردرآورده ونفوس مستعدّه رابهره مندازآن سخنان آسمانی می کنندوبدین وسیله مردم راسوق به اخلاق فاضله دهندلذااستاددانشمنداشعارآبداری برای نشرمعارف الهی وترغیب نفوس شیّق بکمال و
8-----------------------------------------------------------------------------
روحهای عالی طالب حقایق این اشعارراکه مضامینش همه طبق اخلاق فاضله وتوحیدوتزکیه وتربیت روح است بدین مقصدعالی سروده وازطبع وقّادخدادادگوهرفشانی کرده اندانشاءالله لکّل بیتٍ بیتٌ فی الجنة پاداش از حقیقة الحقایق خواهندیافت حضرت حجة الاسلام حکیم بارع واستاددروس عقلیه ونقلیه حوزه علمی قم إبقاه الله بحسن عنایته درمقام نشرحکمت ومعرفت بدین وسیله هم که اکثردانشمندان بدان نشرحقایق قرآن داده اندمتوسّل شدندوعلی الله اجرمن احسن عملأ الاحقرمهدی الهی قمشه ای روزعرفه1391تحریریافت
9--------------------------------غزلیّات وقصائد-------------------------
10----------------------------------------------------------------------------
11-----------چهارم محرّم -------------- غزل طائرقدسی-----------------1391
الا ای طائر قدسی در این ویرانه برزنها بسی دام است ودیو و دد بسی غول است ورهزنها
دراین جای مخوف ای مرغ جان ایمن کجا باشی گذرزین جای ناامن ونما رو سوی مأمنها
دراین کوی ودراین برزن چه پیش آمد ترا رهزن به یک دو دانه ارزن فروماندی زخرمنها
دراین لای ولجنهاودراین ویرانه گلخنها شدازیادتوآن ریحان وروح وباغ وگلشنها
سحرگاهی که می آیدنسیم کوی دلدارت تراباید که برکویش بود هردم نشیمنها
حجاب دیده دل گرددت آمال دنیاوی کجادیدن توانی تابود اینگونه دیدنها
همه خوهای ناپاکت تراگردنداژدرها تراگردندنشترهاتراگردندسوزنها
زُدالوح دلت ازتیرگیهای هواهایت که تاافرشتگان درجان توسازندمسکنها
تراازدست تو سوراست وفرجاه است وآرامی تراازدست توسوزاست وفریاداست وشیونها
یکی شمس حقیقت می درخشددرهمه عالم تعیّنهای امکانی بودمانندروزنها
نه جان اندربدن باشد که آن روح است واین جسم است بودازپرتوانفس بقای صورت تنها
-------------------------------------------12--------------------------------
چوباشدعالم دانی مثال عالم عالی همی دانی که هرچیزی برای اوست مخزنها
بجزیکتاجمال حسن مطلق نیست درهستی حسن راچشم حق بین است وحق گویند روشنها
درفراق یکی ازاساتیدم--------------------پیغام--------------------------رمضان1398
ای پیک کوی قدسیان ازمن بگوجانانه را کای شمع بزم عاشقان رحمی مراین پروانه را
دردمرادرمان کنددشوارمن آسان کند هرچه که خواهدآن کندحکم است آن فرزانه را
ای ساقی بزم الست ای کهنه رند می پرست ازساغری میدار مست این سرخوش پیمانه را
بیتابم ازدردفراق طاقت زمن گردیده طاق تاکی رسدروزتلاق بینم رخ جانانه را
ای دوستان یکدله دیگرزمن شدحوصله کوسلسله کوسلسله بندیداین دیوانه را
آنچه که اندردل بوداظهارآن مشکل بود دردم همه ازدل بود سرّی است این کاشانه را
لطف الهی یارشدبیگانه ای غمخوارشد خوابیده ای بیدارشدرحمت مرآن بیگانه را
----------------------------------------13-------------------------------------
بیگانه ای بس آشنادل داده ای مست خدا عیسی دمی مشکل گشاگویم چه آن دردانه را
فانی درتوحیدبودتابنده چون خورشیدبود درگاه اوامّیدبودآبادی ویرانه را
نجمش بسیرمستقیم دراوج وحدت شدمقیم
ازکثرتش دیگرچه بیم کوتاه کن افسانه را
ذی الحجه--------------------------- قصیده لقائیه------------------------ 1288
ایدل بدرکن ازسرت کبروریارا خواهی اگربینی جمال کبریارا
تاباخودی بیگانه ای ازآشنایان بیگانه شوازخود شناسی آشنارا
عنقای عشق قاف قرب قاب قوسین درزیرپربگرفته کلّ ماسوا را
درکشوردل حاکم فرمان روائی منگربجزسلطان یهدی من یشارا
بنیوش ازمن باش دائم درحضورشت تادرحضوراوچه هایابی چه هارا
ای همدم کرّوبیان عالم قدس ازخودبدرکن لشکردیو دغا را
----------------------------------- 14 ------------------------------
تاازسوادوازخیال واز بیاضت فانی شوی بینی جهان جانفزا را
مرآت اسماءوصفات حق بوددل مشکن چنین آئینه ایزدنما را
گرجذبه ای ازجانب جانانه یابی بازیچه خوانی جذب کاه وکهربا را
یارت دهداندرحریم خویش بارت مرآزمون راگوی ازاخلاص یارا
درخلوت شبهای تارت میتوانی آری بکف سرچشمۀ آب بقا را
گوئی خلیل آسااگروجهت وجهی گرددترارازنهانی آشکارا
تسبیح گوی ذات پاک لایزالیش بنگر زذرّات ثریّاتا ثری را
ازرحمت بی انتهای خویش دارد وابستۀ دام بلا اهل ولا را
زاهدبود سوداگر وعابد اجیری محواست وطمس ومحق اصحاب وفا را
گاهی زاشراق رخ مهرآفرینش برآسمان جان دهد رشک ضیا را
گاهی ززلف مشکسای دلربایش آشفتۀ خود میکنداحوال ما را
دل درمیان اصبعین اوست دائم ازقبض وبسطش فهم کن این مدّعا را
-------------------------------- 15 ---------------------------------
الله قدخلقتکم اطواراً ای قوم کیف فلاترجون لله وقارا
آئین مردان خداتقواست تقوی مرزوق عندالله بین اهل تقی را
ره روچنانکه مردم هشیاررفتند راهی مبین جزراه ورسم مصطفی را
گرمشکلی پیش آیدت ای سالک راه نادعلیّاً بین یدمشکل گشا را
خواهی روی اندرمنای عاشقانش بارسفربربندسوی کربلا را
دردت اگرباشدپی درمان دردت ازچه نجویی ازطبیب خوددوا را
تسلیم باش وسربنه اندر رضایش بربندلب ازگفتن چون وچرا را
ابناءنوعت رازخودخوشنودمیدار خواهی زخودخوشنود ار داری خدارا
گفتارنیکوبایدوکردارنیکو تادرجزای این وآن یابی لقا را
بیدارباش ودرره زاد ابد کوش بگسل زخود دام هوسها وهوا را
برآب زن اوراق نقش این وآنرا بردل نشان احکام قرآن ودعا را
فکری بکن بنگر که ای ودرکجائی هم ازکجابودی ومیخواهی کجا را
---------------------------------16--------------------------------------
درداکه ما راآگهی ازخویش نبود ورنه بماکردی عطاکشف غطا را
گرتاروپود بودم ازهم بر شکافی جزاونخواهی یافت این دولت سرا را
عشق منش ازگفتۀاستادنبود نوشیده ام باشیرمادراین غذارا
تنها نه من سرگشته ام زانروکه بینم نالان وسرگردان او ارض و سما را
تنها نه من درحیرتم ازسرّانسان بل صارفیه القوم کلّهم حیاری
بیچاره ایم ای چاره بیچارگانت جزتوکه یارددست ماگیرد نگارا
عارم بود از این کلیمی اربعینم ازجودتودارم من امّیدعطا را
تسخیرخودکن نجم راآنسان که کردی
تسخیرخود مهر و مه واستاره ها را
شهریور-----------------------غزل مزار----------------------------1348
بادصباکجائی گودوستان مارا بایدحضوردل درپنهان وآشکارا
------------------------------------17----------------------------------
آیاشودکه روزی آییدبرمزارم تادرکنارخاکم پندی دهم شما را
کای کاروان همره وی همرهان آگه خوانیدازدل وجان دلدارتان خدا را
دنیابقانداردباکس وفاندارد خواهید ار بقا راخوانیدباوفا را
اوقات نقد عمرم شدازکفم بحسرت آنات نقدعمرت فرصت شمار یارا
بنیوش از من این پندمینوش ساغری چند آنگه درآی بزم پیران پارسارا
ای سروچارده سال قدکمان بباید وقت سفربگیردجیباردعصا را
یک اربعین بزندان بنشین تابیابی خیرکثیرحکمت هم دردوهم دوا را
بزدای زنگ و رنگ جام جهان نمارا تابرتوعرضه دارداسرار ماسوا را
حیف است گر بخواهم جزیارنازنینم جوراست ار بخوانم جزمصحف ودعا را
فضل است ارببخشداین مفلس گدا را لطف است گرپذیرداین زاربی نوا را
یادش شهاب رجم شیطان مارد آمد ازآسمان جان رندان باصفا را
ایدل بدارشرمی ازاین قساوت ورین کآب زلال خیزد ازقلب سنگ خارا
----------------------------18---------------------------------------
درخلوت سحرگه وقتی که عاشقانراست خوشترزتخت وبخت اسکندر است و دارا
درکارگاه هستی جزعیش عشق ومستی یارب مباددستی دل دادۀ فنا را
نجم خجسته خواهدازیار مهربانش
خورشیدخاورخودگرداند این سها را
شعبان ----------------------------بحروحدت ---------------------- 1396
دراین دیرکهن ایدل نباشدجای شیونها که صاحب دیرخودداندرسوم پروریدنها
خوشا آن مرغ لاهوتی که باآوازداودی بوددرروضۀ رضوان همی اندرپریدنها
غریق بحروحدت رازساحل چه میپرسی که این دریانداردساحل ای نادیده روشنها
دراین دریای پر درّ الهی و تهیدستی چراازخودنرستی ای گرفتار هریمنها
زهفتم آسمان غیب بی عیب خدابینم گهرها ریخت کامروزم بشد هردانه خرمنها
منم آن تشنۀ دانش که گر دانش شودآتش مرااندردل آتش همی باشدنشیمنها
--------------------------19---------------------------------------------
همه عشق وهمه شورم همه عیش وهمه سورم که ازآیات قرآنی بجانم هست مخزنها
فروزان ازفروغ آیت الله نور ایدل چه باکش ارندارد شب پره یارای دیدنها
بودمردتمامی آنکه ازتنها نشدتنها به تنهایی بود تنها وبا تنها بود تنها
دل دانا حسن آن بیت معموریست کاندر وی
خدا دارد نظرها و ملایک راست مسکنها
دهم ذی الحجه ------------------- امیرکاروان ----------------------- 1387
صبا گو آن امیر کاروان را مراعاتی کند این ناتوان را
ره دور است وباریک است و تاریک بدوشم می کشم بار گران را
به بیند این دل افسرده ام را به بیند این رخ چون زعفران را
به بیند سر بسر غم روی غم را به بیند دم بدم اشک روان را
مراعاتی کند شاید که بینم جمال جانفزای همرهان را
-----------------------------------20-------------------------------------
خوشا حال سبکباران راهش خوشا آن مردم روشن روان را
خوشا آنکو به سرّ خویش دارد حضور واقف سرّ و عیان را
که آمد دین و دیو ومرد دینی مثال برّه وگرگ و شبان را
خوش آنکو دل به دلبر داد و گفتا ندارم من هوای این و آنرا
خوشا آنکس که درراه رضایش دهن بست و نیالوده دهن را
خوشا آنکس که نگرفتت کامی ره دونان نادان زمان را
نگارا زانچه اندر سینه دارم ندارم قدرت نطق و بیان را
بسوزان سینه ام را تا که دودش بگیرد از کرانه تا کران را
و یا کن جلوه ای ای دلستانم ستانم دلستان انس و جان را
خدا را ای خور خاور شتابی که تا گیرد حجاب شب جهان را
که شب از درد بیدار است بیمار نمی یابد ز دست او امان را
بیا ای شب که تا اندر دل تو نوازم نغمۀ آه و فغان را
-----------------------------21--------------------------------------
مگر تا اندر آن آه و فغانم بیابم لطف یار مهربان را
مگر تا آن مه شب زنده داران فروزد از فروغی جسم و جان را
مگر تا زان طبیب عیسوی دم بکف آرم حیات جاودان را
بیا ای شب که دارم با تو زاری بپرسم از تو سیر کهکشان را
ز سبحان الذی اسری بعبده عروج حضرت ختمی مکان را
ز پیک ترجمان سرّ قرآن بیان سورۀ قدر و دخان را
بیا ای شب که تا بی پرده سازم درون پرده ات راز نهان را
بیا ای شب که اندر ظلمت تو بیابم عین آب حَیَوان را
بیا ای شب که تا در سایۀ تو تماشایی نمایم آسمان را
که هر اٌستاره ای دارد زبانی برای آنکه میداند زبان را
بدیم عین ثور و قلب عفرب کمربند میان توأمان را
بگفتم چشم و دل روشن کسی را که اندر راه او بسته میان را
------------------------22-------------------------------------------
جوانی شد حسن پیری رسیده است
خدایا رحم کن این پیر و جوان را
------------------------بزم محبّت-----------------------------------
ساقی بزم محبّت به دو جامی جانا وارهانم ز کرم از الم هجرانا
من ماتم زده در کنج غم و محنت و درد از که دارو طلبم و زکه شوم درمانا
ساقیا نیست روا کاین دل تفدیدۀ ما در همه عمر بود همدم با حرمانا
نیست مقصود بجز دیدن رخسارۀ یار ایخوش آنکس که شود در قدمش قربانا
صائبین را بفروغی برهان از ره شید تا بدانند که شیدا زکه شده تابانا
طائر عشق چه طیریست که جز حبّۀ دل نبود چینۀ او عقل بود حیرانا
چونکه بگذشت به کو کو زدنم دورانی بگذرد نیز به هو هو زدنم دورانا
متحیّر شده است شش که نجم است ششم
صورتش سنبله و برج بود میزانا
-------------------------------------23------------------------------------
هو- رسالۀ انسان کامل این کمترین باراوّل که ازبنیادخیرنهادنهج البلاغه بطبع رسیداست سوانح تحریف بسیاردیده است پس ازتصحیح برای طبع دوّم بضمیمۀ این عشرۀ کامله بعنوان مطایبت
-----------------------بحضورمبارکشان تقدیم شد------------------------------
این پیکر شریف که نازکتر از دل است صد پاره پاره پیکر انسان کامل است
انسان کامل و بشود ناقص اینچنین یارب که این رزیّه چه اندازه هائل است
از زخمهای کاری این رشک مهر و ماه جای سرشک خون دل از دیده نازل است
گر چشم ذوالجناح بیفتد بر این بدن فریاد الظّلیمۀ وی در مقابل است
دست تطاولی که شده سوی او دراز کوتاه شد معانی و ادراک مشکل است
گفتم بسوگ او عدد زخمهای وی گویم قصیده ای که توان گفت قابل است
دیدم شود قصیده فزون از هزار بیت فرصت کم است گر چه بدان طبع مایل است
بنیاد نهج را بنمایم دعای خیر حاشا گمان رود که مرا عقده در دل است
شاید که طبع بعد شود مرهم تنش یا این امّید هم هوسی پای در گل است
---------------------------------24-----------------------------
از لطف طبع آملی و طیب طینتش
با دوستان مطایبتش نقل محفل است
5مرداد------------------------عاشق فرزانه--------------------- 1346ه ش
ای نور چشم من بیا دل را رها کن از هوا بینی همه نور خدا یابی به اوجت ارتقا
گر عاشق فرزانه ای اندر ره جانانه ای ور از همه بیگانه ای بنیوش حرف آشنا
از گوشۀ گلخن برآ در ساحت گلشن درآ آن ساحت گلشن هلا باشد دیار یار ما
کو مست جام و باده ای کو دست از دل داده ای کو یک تن آزاده ای بیند بقا اندر بقا
کو عابد دیر و کنشت کو زاهد نیکو سرشت بیند بهشت اندر بهشت بیند صفا اندر صفا
دل را بدین گفتار ده تن را خوش اندر کار ده خود را بدست یار ده بگسل زدیگر یارها
آنی که نور مطلق است آنی که بود او حق است آنی که از او مشتق است از ابتدا تا انتها
آنی که میباشد عیان آنی که میباشد نهان آنی که میباشد جهان آئینه آن دلربا
آنی که از دیو و پری آنی که هر خشک و تری هر مسلمی و کافری باشد بذات او گوا
-----------------------------25------------------------------------
آنی که دل دردست اوست آنی که جانهامست اوست آنی که هستی هست اوست آنی که مهراست ووفا
آنی که دل آرام ازوآنی که دل را کام ازو آنی که دل رانام ازو آنی که ذکره شفا
آنی که دل شیدای اوست آنی که دل جویای اوست درصحن دل غوغای اوست آنی که اسمه دوا
آنی که باشد آن او درخطّۀ فرمان او شیدا وسرگردان او جان وتن وارض وسما
آنی که دریاموج اوست آنی که عالم فوج اوست برتر زفکرت اوج اوست فکرت در اوباشدخطا
آن بینوایانرا نوا آن دردمندانرا دوا آنی که روح است ورجا عین سخا محض عطا
آنی که جان جان بود هم جان وهم جانان بود معشوق انس وجان بودسلطان کلّ ماسوا
آنی که در یادش حسن شسته دل ودست ودهن
تاآمده اندرسخن حرفی نموده برملا
