دیوان قسمت پنجم بخش 6

------------------------------------------------489---------------------------------------

این دو بیت رادررساله{مثل}ودرتعلیقاتم برحکمت منظومه متاله سبزواری دربیان مثل گفته ام

والمثل لهذه الانواع                                                                                                        من کل نوع فرده الابداعی

فالمثل من عالم الانوار                                                                                                   ارباب الانواع باذن الباری

درکلمه299{هزارویک کلمه}واقعه ای رانقل کرده ام که بدان مناسبت این رباعی را گفته ام

مفتاح قفل خانه  دانش دودیده آبست                                                                                                                                                                                            یک دنده هست صرف ودگرنحوای خدا

درراه صرف ونحوبه صرف نهاروشام                                                                                                                                                                                                               ازنان وماست حافظه شدمحوای خدا

این بیت رادراول {باب الحمامه والثعلب ومالک الحزین}کتاب کلیله ودمنه که به ترجمه

آن اشتغال داشتم گفتم

درامرمعاش کمترازمرغ مباش                                                                                         اول پی خانه وپس فکرفراش

-------------------------------------------------490---------------------------------

گردویی اگرچه لیک گردولنگی                                                                                        باآن همه نان ونمکم بی نمکی

بامایی اگرچه لیک دورازمایی                                                                                          الحق کلکی وکلکی وکلکی

-----------------------------------------------491------------------------------------

این ابیات رادرپایان مقدمه ای که برکتاب گرانقدر{چهارخیابان باغ فردوس}مرحوم

الهامی کرمانشاهی به تفصیلی که درکلمه 306{هزارویک کلمه }تقریر کرده ام گفته ام

به نام خداوندگارجهان                                                                                                     خداوندبخشنده مهربان

نگارنده نقش بالاوپست                                                                                                  برآرنده حاجت دل شکست

به زینت درآرنده آسمان                                                                                                   به گلهای زیبای استارگان

روان بخش خاک سیه ازکرم                                                                                            روان آفرین ازسرای قدم

به صورت درآرنده قطره آب                                                                                               چه صورت چوقرص مه وآفتاب

خرددادوفهم سخن سازکرد                                                                                            زبان را کلیددر رازکرد

یکی مرغ را چینه آتش کند                                                                                             همان مرغ حق راستایش کند

یکی رانهد برسرش تاج رز                                                                                               شده درجهان هدهدنامور

یکی را دهد زینت از سوی دم                                                                                         چوطاووس گردد در اوعقل گم

ز زنبور شهد گوارا دهد                                                                                                    همی گوهراز کان ودریادهد

----------------------------------------------------492---------------------------------

چویادخداوندشودپیشه ات                                                                                              همیشه بخیراست اندیشه ات

به نزد خدابنده ارجمند                                                                                                    بود آنکه زوکس نیابدگزند

براین{باغ فردوس}رشک بهشت                                                                                     نوشتم یکی لوح مینو سرشت

گراین لوح من غالی وسامی است                                                                                 فروغی زالهام الهامی است

چوازنسل مردان آزاده ام                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       حسن نام وشهرت حسن زاده ام

28/8/1373ه ش

-------------------------------------------493------------------------------

وقتی حال شگفتی به من روی آورده بود که رساله ای به نام {من کیستم}نوشتم وچنان که

درکلمه509{هزارویک کلمه}اشارتی نموده ام در آن حال بادرخت بهی به گفتگو نشستم وگفتم

ای به به زبان بیزبانی                                                                                                     با من به سخن بیا زمانی

من آمده ام کنارت ای به                                                                                                 پرسم زتووزکارت ای به

دارم بسرتوباتومیلی                                                                                                      مجنون صفت ازبرای لیلی

برگو زچه روی زردداری                                                                                                   گویادل پرزدردداری

کان راکه نهاد آتشین است                                                                                             رخساره ورنگ اوچنین است

ازبهرچه قدتوخمیده است                                                                                               وزبهرچه رنگ توپریده است

آیاغم هجریارداری                                                                                                          یاباچک وسفته کارداری

یاآن که شدی دچارزردی                                                                                                 آنسان که ندیده هیچ فردی

یاروزوشبت حرام شدخواب                                                                                             چون عاشق بی قراربی تاب

یاآنکه زمحنت زمانه                                                                                                        تب کرده ای ای رفیق خانه

-------------------------------------------------494--------------------------------

یاآنکه به حال مستمندان                                                                                                دلسوخته ای و زارونالان

یاهست خطازدیده من                                                                                                    ای میوه نورسیده من

من غافلم ازنهادت ای به                                                                                                برگوکه چه اوفتادت ای به

دردیده من بجزتومیوه                                                                                                     دوشیزه تویی وجزتوبیوه

------------------------------------------495--------------------------------------

دراین ابیات به برخی ازبیوگرافی این کمترین اشارتی شده است

بسی روزوبسی ماه وبسی سال                                                                                   گذشته ازمن برگشته اقبال

چه بگذشت و چه بگذشت و چه بگذشت                                                                         بیامی پرس ازکوه ودرودشت

بیا می پرس ازکوه گل اندام                                                                                            چه برمامی گذشت ازبام تاشام

بیا می پرس ازکوه دماوند                                                                                               چه بامن کرده الطاف خداوند

بیا می پرس هم ازکوه مازش                                                                                          بیا می پرس ازرودهرازش

بیا می پرس هم ازرودآلش                                                                                             بگوباتوحسن چون بودحالش

بیا می پرس ازدریاوبیشه                                                                                                زدیه اهلم ودیه تمیشه

بیا می پرس ازشهرودیارم                                                                                              بیا می پرس ازاسک وزیارم

بنالم اززیارم اززیارم                                                                                                        زنیش ماربادست یسارم

چه گویم اززیاروزهرمارش                                                                                                که درانگشت دستم برده کارش

جوانی کمترازسن مراهق                                                                                              گزیده بنصرم رامارمارق

ززهرش آن چنان بی تاب گشتم                                                                                      که گویی گویی ازسیماب گشتم

----------------------------------------------496-------------------------------

چو مشکی ازهواآکنده گشتم                                                                                         بسی مردم دوباره زنده گشتم

زسوززهروازآماس اندام                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        نه درشب خواب ونه درروزآرام

نه مامم برسرم بودونه بابم                                                                                            پرستارم که بوده پیچ وتابم

زحیه ازحیاتم دست شستم                                                                                           شگفتاکه حیات تازه جستم

زلطف حق دوباره زنده گشتم                                                                                          چوخورشیدفلک تابنده گشتم

بیا می پرس ازلیل ونهارم                                                                                               شتاوصیف وپاییزوبهارم

بیا می پرس ازایران بی نون                                                                                            ازین مولداین یونس ذوالنون

بیاازماه وازاستاره می پرس                                                                                            زشبهای من بیچاره می پرس

بیا می پرس هم ازصبح صادق                                                                                        که مارابودیک یارموافق

به تقدیریگانه داورمن                                                                                                      زخردی مادرم رفت ازسرمن

پس ازچندی پدرهم شدروانه                                                                                          سوی خلدبرین جاودانه

چه گویم زانچه آمدبرسرمن                                                                                            پس ازفقدان آن دوگوهرمن

نمودم اندکی ازخودحکایت                                                                                              مپنداری که می باشد شکایت

-----------------------------------------------497------------------------------------------

چه باشدمشربم یعقوبی ای دوست                                                                                                                                                                                                                                        که نیش ونوش آن هردوچه نیکوست

مراآن مشرب درآورده درراه                                                                                             که اشکوابثی وحزنی الی الله

زمردم تاگران جانی بدیدم                                                                                               به القاآت سبوحی رسیدم

هر آن زخمی که دیدم اززمانه                                                                                          برای فیض حق بودی بهانه

زادباروزاقبال خلایق                                                                                                        ندیدم جزمحبتهای خالق

هرآن چیزی توراکزآن گزنداست                                                                                       برای اهل دل آن پسنداست

بدان راهست برماحق بسیار                                                                                           چوحق مردم پاکیزه کردار       

بسی درجزرومدّ روزگارم                                                                                                 بدان را دیده ام آموزگارم

مرااستادکامل کردآگاه                                                                                                    که التوحیدتنسی سوی الله

--------------------------------------------------498-----------------------------------

دردرس59کتاب{دروس هیئت}{ج 1ص321}ونیزدرکلمه116کتاب

{هزارویک کلمه}بمناسبت بحث ازکواکب خمسه متحیره درشرح حال خودگفته ام

درعهدجوانی درتهران برای تحصیل یک باب خانه اجاره ای آنقدربه این کوچه وآن کوچه

واین بنگاه وآن بنگاه سرگردان شده ام که متحیره به حیرت آمدندازهرکس سراغ خانه

می گرفتم نخستین پاسخ پرسشم این بود که بچه  داری می گفتم آری فقط دونفریم ویکطفل

 رضیع بنام عبدالله داریم جواب می شنیدم که خانه اجاره ای نداریم تابالاخره درمسافرخانه ای

یکباب اطاق محقراجاره کرده ایم ومدتی درآ«جابسرمی بردیم وبه درس و بحث خودوادراک

 محضراستادان بزرگوارم رضوان الله علیهم آرام وشادکام بودم درا«حال نامه ای بیش

ازیکصدوپنجاه بیت به پیشگاه خداوندسبحان تقدیم داشتم برخی ازابیات آن نامه این

چندبیت است

-----------------------------------------------499------------------------------------

ای خداوندگار سبحانی                                                                                                  ای که ناگفته راتومیدانی

فاعلاتن مفاعلن فعلن                                                                                                    لطف فرما نگربحال حسن

من به فرمان تو گرفتم زن                                                                                               اوفتادم بکوچه وبرزن

توخودای سرورمن آگاهی                                                                                               هرکجایی که بود بنگاهی

پاسخ پرسش من از خانه                                                                                               اولاًبچه داری تویانه

ازتحیر سر افکنده بزیر                                                                                                    چه کنم در جواب او تقریر

نه دروغ است وراست با اما                                                                                            با لن ولیس ولم ولما

با همه فضل و دانش وفرهنگ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      کج ومعوج شدم چویک خرچنگ

بس که گشتم بکوچه پس کوچه                                                                                      شدم ازلاغری چویک جوجه

کوچه وجوجه راپریشانی                                                                                                 کرده هم قافیه که خوددانی

گرتوباشی بگوچه چاره کنی                                                                                            خانه ای ازبهر خوداجاره کنی

ار حسن زاده ات گنهکاراست                                                                                          کاینچنین رنج را سزاوار است

رحم برطفل شیرخوارش کن                                                                                           یابه مامان دل فگارش کن

-----------------------------------------------500--------------------------------------

وحق تعالی نیزجواب نامه رابه بیش از شصت بیت بدین عنوان مرحمت فرموده است

ای جوان مردپاک آزاده                                                                                                    دوست مهربان حسن زاده

فاعلاتن مفاعلن فعلن                                                                                                    چشم ماشدبه نامه ات روشن

نامه ای کاینچنین بلندبود                                                                                                بایدازچون توارجمندبود

آفرین برتوبادونامه تو                                                                                                       نقش شیرین شهدخامه تو

آن دبیرفلک عطاردما                                                                                                      ازدبیری بداداستعفا

که کسی را چنین قلم باشد                                                                                           خوددبیری من ستم باشد

زهره ازوجدچنگ زددردف                                                                                                زده کف الخضیب کف برکف

شده برجیس مشتری که بها                                                                                          می دهم در ازای آن خود را

آنچه درآسمانم افرشته است                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  دست ازکارخودفروهشته است

مشک راباگلاب بسرشته است                                                                                                                                                                                                                                                                نسخه ای بهرخویش بنوشته است

شد فضای فلک پرازبه به                                                                                                زهره ازشعر توزند چهچه

------------------------------------------501---------------------------------

لیک ای پادشاه ملک سخن                                                                                            حسن آملی پاک دهن

هرچه بینی دراین نشیب و فراز                                                                                       همه با حکمتی بوددمساز

هرکه اوراروان بیداراست                                                                                                داندهرکجاگل است باخاراست

گربسرّالقدرخبریابی                                                                                                       خیربرخیرسربسریابی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          رباعی

ای آن که خودانجامی وآغازای دوست                                                                                                                                                                                                                          هستی توئی ونداری انبازای دوست

کارم بگره فتادچون جوزگره                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              بایدکه زدست توشودبازای دوست             

دیوان قسمت پنجم بخش 5

----------------------------------------------474-----------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   انّا لله و انّا الیه راجعون   

روز سه شنبه7ع1سنه1412 ه ق =26شهریور1370 ه ش درقم بعد از درس صبح حالم سخت دگرگون شد به نحوی که مقدّمات کفن و دفنم را فراهم کرده بودم و این غزل را از رویداد آنحال

 گفته ام

مژده ایدل که شب هجر به پایان آمد                                                                                                                                                                                                                              پیک روح القدس از جانب جانان آمد

زان دلا را که در این باغ وجودت آراست                                                                                                                                                                        جنّت ذات طلب کردی و خواهان آمد

جز خداوند نبوده است در اندیشۀ تو                                                                                                                                                                                                                                                که جزای تو خداوند به احسان آمد

سنگ زیرین رَحی بوده ای از گردش چرخ                                                                                                                                                                                        عرصۀ گردش تو روضۀ رضوان آمد

هر چه بُد محنت ایّام زَبَد بود و برفت                                                                                                                                                                                                       هر چه باقی است همه منحت یزدان آمد

آنچه در مزرع دل تخم وفا کاشته ای                                                                                                                                                                                                                                       همه نور و همه حور و همه غلمان آمد

آفرین بر قلم صنع که لوح و قلمی                                                                                                                                                                                                                                                  همه برهان و همه عرفان و همه قرآن آمد

چشمۀ آب حیاتست دهانی که از او                                                                                                                                                                                                   همه درس و همه بحث و همه تبیان آمد

--------------------------------------------475----------------------------------------------                                              

تن خاکی بسوی خاک روانست ولی                                                                                                                                                                                                                                                               دل عرشی بسوی عرش خرامان آمد                   

ای عزیزان من این نشأه دنیاوی ما                                                                                                                                                                                                                               به مثل این که چو زندان و چو زهدان آمد 

چو بگورم بسپردید نشینید به سور                                                                                                                                                                                                                                            نه که در سوگ کسی باشد و نالان آمد

خویش را بهر ابد نیک بسازید بعلم                                                                                                                                                                                                                                                                                علم و عمل دو سازندۀ انسان آمد            

                                                                                                                                                                                                                                                                                              حمدلله که حسن تا ز ندای خوش دوست

                                                                                                                                                                                                                                                                                         اِرجِعی را بشنیده است غزلخوان آمد

------------------------------------------476---------------------------------------------       

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              شکرانۀ موهبت الهی

در آمدیم ز پندار ناصواب                                                                                                                                                                                                                                                         گذشته ایم ز اوهام شیخ و شاب ای دوست 

ندیده ایم در اهل زمانه صدق و صفا                                                                                                                                                                                             بریده ایم از این دیو و دد مآب ای دوست

به صورت بشری آدمی و در سیرت                                                                                                                                                                                                                                           بسان بیشه انبوه از دواب ای دوست

سراب را بگمان این که آب حیوان است                                                                                                                                                                 سراب می طلبیدیم با شتاب ای دوست

به حق ساقی خمخانه شراب طهور                                                                                                                                                                                                                                   مدار تشنه ام از کوثر شراب ای دوست

سخن ز ذره چه گویم ز ذره پروریت                                                                                                                                                                                               شده است ذره تو رشگ آفتاب ای دوست

تراب تست که در دستگاه قدس ازل                                                                                                                                                                                    شده است حامل اسرار بو تراب ای دوست 

ز حمل بار امانت اگر چه تن خسته است                                                                                                                                                       به ن و القلم است لوح دل کتاب ای دوست  

اگر نه رفع حجاب از کتاب می شاید                                                                                                                                                                                                                                  چرا کتاب تو گردید بی حجاب ای دوست

اگر نه جدولی از بحر بیکران وجودیم                                                                                                        چگونه وهب و خطاب اوست اب تها ای دوست  

{مصرع قبلی را خیلی کنکاش کردیم که چگونه خوانده میشود نسخه ای که داریم بلحاظ خطاطی بگونه ای است که حدّاقلش اینست که ما سواد خواندن آنرا نداریم به خود کتاب رجوع شود     }

ز عشق و شوق عطایای تو غزلخوانم                                                                                                                                                   که شکر موهبت تست بیحساب ای دوست

حسن تویی و حسن را حسن نما کردی                                                                                                                                          عنایتی است که فرمود آن جناب ای دوست

-------------------------------------------477-----------------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 تازه بتازه نو بنو                     

جلوه کند نگار من تازه بتازه نو بنو                                                                                     دل برد از دیار من تازه بتازه نو بنو                     

چهره بی مثال او وهله بوهله روبرو                                                                                 برده ز من قرار من تازه بتازه نو بنو                     

زلف گره گشای او حلقه بحلقه موبمو                                                                                                                                                                                                                                              موجب تارومارمن تازه بتازه نو بنو

عشوه جان شکار او خانه بخانه کو بکو                                                                                                                                                                                                                                 در صدد شکار من                    تازه بتازه نو بنو

دشت و چمن چمد چو من لحظه بلحظه دم بدم                                                                                                                                                                                           ز صنع کردگار من تازه بتازه نو بنو

لشکر بیشمار او دسته بدسته صف بصف                                                                        می گذرد کنار من تازه بتازه نو بنو

شکر و ثناب او بود کوچه بکوچه در بدر                                                                                                                                                                                                                                   شیوه من شعار من تازه بتازه نو بنو

محضر اوستاد من رشته برشته فن بفن                                                                          عزت و افتخار من تازه بتازه نو بنو

دشمن سنگدل برد گونه بگونه پی به پی                                                                                                                                                                                                                                                     سنگدلی بکار من تازه بتازه نو بنو

                                                                                                                                                                                                                                                      حسن حسن فروزد از سینه بسینه دل بدل

                                                                                                                                                                                                                                                      ز نور هشت و چار من تازه بتازه نو بنو

------------------------------------------------478--------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   بنده بیدار                                                  

چه خبرهاست خدایا که ندارم خبری                                                                                                                                                                                                                          کو مرا خضر رهی تا که نمایم سفری

با که گویم که چه ها می کشم از دست دلم                                                                                                                                                                                                                              با تو گویم که ز احوال دلم با خبری

اسم اعظم که ز احصا و عدد بیرونست                                                                                                                                                                                             اسم آه است نصیبم نه که اسم دگری

حاصل آن همه از گفت و شنود شب و روز                                                                                                                      بجز از حیرت و دهشت چه مرا شد ثمری

دگر از ذره روا نیست دهن بگشادن                                                                                                                                                                                               فهم ذره است چو فهمیدن شمس و قمری

دیده آن که به روی تو نباشد نظرش                                                                                                                                                                                                                نتوان گفت مر او را که تو صاحب نظری

ای خوش آن بنده بیدار بدیدار رخت                                                                                                                                                                            دارد از عشق وصالت به سحرها سهری

صمت و جوع و سهر و خلوت و ذکر بدوام                                                                                                                                                                                    خام را پخته کند پخته شود پخته تری

چون که خود عین سلام است بهشت است نظام                                                     مظهر اسم سلام است هر آنچه نگری

از دغلبازی و سالوسی نسناسی چند                                                                                                                        دین حق را چه زیان است و چه خوف و خطری

                                                                                                                                                                                                                                                                           آن همه اشک بصر کز حسنت جاری شد

                                                                                                                                                                                                                                                                           باز از لطف تو داراست چه اشک و بصری       

--------------------------------------------479----------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               علّم الاسماء

چون پدر ای پور آدم مظهر اسماستی                                                                                                                                                                                                                                         مظهر اسماستی        و شاهد یکتاستی

شاهد یکتاستی و لؤ لؤ لالاستی                                                                                                                                                                                                                                                                                    لؤ لؤ لالاستی     و بهترین کالاستی               

 بهترین کالاستی و در تو ناید کاستی                                                                                                                                                                                                                                                           در تو ناید کاستی   و روی در بالاستی

روی در بالاستی و برتر و والاستی                                                                                                                                                                                                                                                  برتر و والاستی        و بر همه مولاستی

بر همه مولاستی و با همه یکجاستی                                                                                                                                                                                                                                    با همه یکجاستی  و خود تن تنهاستی

علّم الاسماءنه از بهر پدر آمد فقط                                                                                                                                                                                                                                ای برادر هم برای جملۀ ابناستی

کیست آدمزاده تا تعلیم اسمایش نشد                                                                                                                                                                                                نیست آدمزاده آن کو ز آدم و حوّاستی

آن که شد بار دوم زائیده آدمزاده است                                                                                                                                                      این سخن خوش یادگار حضرت عیساستی

آدمی زاده چو در بار دوم زائیده شد                                                                                                                                                                                                                                                                        محرم اسرار حق از ذرّه تا بیضاستی

از خودی خود بدر آ     تا که گردی بی حجاب                                                                                                                                هر چه خواهی آن زمان  در نزد تو پیداستی    

آزمودم این سخن را بارها در ذات خود                                                                                                                                                                                                                      تا بدانی نیست گفتار من الّا راستی

کیست نجم آملی سرمست جام دست دوست                                                             زین سبب پیوسته اندر شورش و غوغاستی

------------------------------------------------480--------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              لامّ عمرٍ و باللوی مربع

این ابیات ترجمه قصیده عینیه سید حمیری-رضوان الله علیه{            لامّ عمرٍ و باللوی مربع}

درباره روز مسعود و مبارک غدیر خم است که آن را به تفصیل در کلمه کتاب501کتاب

هزار و یک کلمه بیان کرده ایم و اینک به نقل همان ترجمه اکتفا می کنیم

در لوی بدیدار ما را خانه ای                                                                                             خانه رفت و شد ویرانه ای

زان فضای جانفزای دلربا                                                                                                 وحش اندر وحشت و مرغ هوا

یک نشانی زان دیار یار نیست                                                                                                                                                                                                                                                                                  همدمش جز عقرب جرّار نیست      

نیست یاری تا کزو دل خوش بود                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 غیر مارانی که آدم کش بود

آرمیدم چون در آنجای شگفت                                                                                         آسمان دیده باریدن گرفت

یاد آن جانانه ام آمد بسر                                                                                                 آتش حسرت ز قلبم شعله ور

تا خیال یار دیرینم فتاد                                                                                                     آتشی در جان شیرینم فتاد

در شگفتم از گروهی در جهان                                                                                        در حضور خاتم پیغمبران

کآمدندش در مکانی مشتهر                                                                                           عده ای راحب شاهی بد بسر

--------------------------------------------481------------------------------        

جمله گفتندش که ای خیر الانام                                                                                     بعد تو ما را که می باشد امام

مصطفی فرمود گر سازم عیان                                                                                                                                                                                                                                                                                  کیست بعد از من امام انس و جان  

با رسول خویشتن کاری کنید                                                                                          که به موسی کرد آن قوم پلید

ترک هارون وزیرش کرده اند                                                                                             دست اندر دم گوساله زدند

{پوزه ها زیر دمش اسپوختند                                                                                          خرمن هستی خود را سوختند}

این سخن از آن رسول پاک زاد                                                                                        حجتی گویاست بر اهل رشاد

بعد از آن بر آن رسول پاک بین                                                                                         آمده دستور رب العالمین

احمدا بر گو به مردم این پیام                                                                                          تا مر آنان را شود حجت تمام

ور نگویی نیستی بر ما رسول                                                                                         آن همه سعی تو کی باشد قبول

ترس گر تو را باشد از آن   واین                                                                                        من تو را باشم نگهدار و معین

پس زجا برخاست آندم مصطفی                                                                                     تا کند امر خدا را برملا

بود اندر دست او دست علی                                                                                          {افتخار هر نبی و هر ولی           }

وه چه نیکودست دست مصطفی                                                                                    وه چه نیکو دست شاه اولیا

-------------------------------------------482----------------------------------   

در میان جمله افرشتگان                                                                                                 حق تعالی شاهد اندر آن میان

{گفت هرکس رامنم مولی و دوست                                                                               ابن عمّ من علی مولای اوست}

اوست بعد از من امام انس و جان                                                                                   نی فلان و نی فلان و نی فلان

می نشد خرسند کس از کار او                                                                                       متهم کردندش از گفتار او

لب گشودند از پی چون و چرا                                                                                          چشم پوشیدند از خیر الوری

گمره آن قوم جهول بوالفضول                                                                                          ناپسندش اوفتد قول رسول

در غضب هر یک زخودبینیشان                                                                                         گوئیا ببریده شد بینی شان       

قصد حیله کرد با مولایشان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     ای دو صد لعنت بر آن شورایشان   

تا که از تدفین او برگشته اند                                                                                           جملگی از دین او برگشته اند 

حرف دیروز پیمبر کز اله                                                                                                  آمده کردند مر او را تباه

آنچه شد زان بیخرد نامردمان                                                                                          سود دادند و گرفتندی زیان

قطع ارحامش نمودند از ستیز                                                                                         حق جزایشان دهددر رستخیز

چون که فردا شد قیامت راقیام                                                                                       آن همه لب تشنه وخشکیده کام

----------------------------------------------483------------------------------------------

نی مر آنان را زحوض اونصیب                                                                                                                                                                                                                                                                                    نی شفاعتخواهشان باشدحبیب

وسعت آن حوض چون دریا بود                                                                                         نی بقدر رایله تا صنعا بود

پرچمی در وی بود افراشته                                                                                            آب اندر وی بود انباشته

نهر کوثر می شود جاری از آن                                                                                         پرچم وی رهنمای مؤمنان

در سفیدی آمده بهتر زسیم                                                                                           سنگ ریزه اندر او درّیتیم

خرم است ورنگ رنگ و مشک فام                                                                                  بوی جنت آید از وی درمشام

ظرفهای آن بسی جالب بود                                                                                            ساقی آن پور بوطالب بود

سوی او آیند تا نوشند از آن                                                                                            بشنوند نفرین و رد بی امان

کای گروه اوفتاده در ظلال                                                                                               مر شما را نیست این آب زلال

این برای احمد و یاران اوست                                                                                          وانکه او را حب فرزندان اوست

رو بدست آرید دیگر آب خورن                                                                                                                                                                                                                                                                                    یست این حوض رااز برای گاو وخر

هر که از آن حوضشان نوشیده است                                                                                                                                                                                                                                                                  جامه عزت به خود پوشیده است

روز محشر پنج بیدق آشکار                                                                                            زان همه یک بیدقستی رستگار

----------------------------------------------284----------------------------------------

بیدق گوساله و فرعون او                                                                                               بیدقی از سامری زشتخو

بیدق ادلم سیاه نابکار                                                                                                    بیدقی از نعثل دور از شعار

این چهار و پیرو آئینشان                                                                                                 بینشان اندر هلاکت بی نشان

پنجمی را قائد او حیدر است                                                                                          این نه از من از خدای اکبر است

{ای گروه شیعیان شادی کنید                                                                                                                                                                                                                                                                                    همچوسرووسوسن آزادی کنید}

حمیری باشد ثناگوی شما                                                                                             گر چه بند از بند او گردد جدا

بر نبی و حیدر داماد او                                                                                                    رحمت حق بادتامیعاد او

از حسن داری خبر ای کردگار                                                                                                                                                                                                                                                                                    کو محّب احمداست و هشت وچار

نی به تقلید است بل دارد یقین                                                                                      رستگاری نیست اندر غیر این

در ازل شد با علی پیوند او                                                                                              گر جدا سازند بندازبنداو

------------------------------------------------485---------------------------------

ابیات ذیل رادرطلیعه کتابم{گشتی درحرکت}به عنوان{سرودگشت دردشتوچمن}سروده ام

صبا از من به اخوان صفایم                                                                                              پس از عرض تحیات وثنایم

نمالطفی بگوباهریکشان                                                                                                که ای آزاده باعزت وشأن

بحمدلله باغ و بوستانم                                                                                                   بود در انتظار دوستانم

گرت با دین و دانش همدمی است                                                                                  گلستانم یکی آکادمی هست

به گلزارش فراز شاخسارش                                                                                           سرود دلکش آید از هزارش

بیا گشتی دراین دشت و چمن کن                                                                                  دماغ روح را تازه چومن کن

بیا در عرصه مینوی راغش                                                                                              بیابی جانفزایش همچو باغش

چمن از خرمی چون آسمانست                                                                                                                                                                                                                                                                                            فضایش یکسره رنگین کمانست

ز شادابی گلهای دل افروز                                                                                              فروغ شب حکایت دارد از روز

ز گلبنهای باغ و گلشن او                                                                                               چمنهای بسان جوشن او

-----------------------------------------------486----------------------------------------

بهشت اندر بهشت اندر بهشت است                                                                                                                                                                                      همه با مشک و با عنبر سرشت است

ز هر یک دسته گلهای بهشتی                                                                                       همی بینی چه گشتی وچه کشتی

دراین کشتت بابی مدّعی را                                                                                           رهاسازی زخودچون وچرارا

مکن این نکته راازمن فراموش                                                                                                                                                                                                                                                                                                               مپنداری طبیعت هست خاموش

طبیعت تاروپودش جنب وجوش است                                                                                                                                                                                   خموش است و همی اندر خروش است

طبیعت مخزن اسرارهستی است                                                                                  بیان دفترادوارهستی است

طبیعت همچو تو باهوش وگویاست                                                                                  به راه خویشتن پویا وجویاست

سکوت اوبودرازنهانی                                                                                                     ازاین رازش چه دانی وچه خوانی

چه گویم ازافول وازفروغش                                                                                             چه گویم ازغروب وازبزوغش

طبیعت هست دایم درجهیدن                                                                                          برای رتبه بهتر رسیدن

طبیعت یکسره عشق وشعوراست                                                                                 طبیعت طلعت{الله نور}است

بروبرخوان{اتیناطائعین}را                                                                                                جواب آسمانهاوزمین را

زشأن{کل یوم هو فی شأن}                                                                                           در عالم هرچه می باشدازایشان

---------------------------------------------487---------------------------------------

دوآن هیچ چیزی نیست یکسان                                                                                      زاجرام وزارکان وزانسان

زبس تجدیدامثالش سریع است                                                                                                                                                                                                                                                                                                               جهان راهردمی شکل بدیع است

زبس تجدیدامثالش حدید است                                                                                                                                                                                                                                                                                                        {وهم فی لبس من خلق جدید}است

به هرآنی جهانی تازه بینی                                                                                             چودریک حدویک اندازه بینی

زچابک دستی نقاش ماهر                                                                                              تورایک چیزبنماید به ظاهر

جهان ازاین جهت نامش جهان است                                                                                که اندرقبض وبسط بی امانست

دمادم درجهیدن هست آری                                                                                            که یک آنش نمی باشدقراری

بیااندر طبیعت بین خدا را                                                                                                 پدید آرنده ارض وسمارا

دراین باغ طبیعت ای دل آگاه                                                                                           زهرشاخی شنو{انّی انا الله}

اله آسمانست و زمین است                                                                                           چه پنداری جداازآن واین است

بیادرراه حق جویی کامل                                                                                                 برون آازخداگویی جاهل

که درآن سوی هفتم آسمانست                                                                                     لذاازدیدۀ مردم نهانست

مراشهروده وکوه ودرودشت                                                                                                                                                                                                                                                                              به روی دلستانم هست گلگشت

-------------------------------------------------488---------------------------------

دراین باغ دل آرایک ورق نیست                                                                                       که تاروپودش ازآیات حق نیست

نماگشتی دراین باغ الهی                                                                                              نمایندت همه اشیاکماهی

                                                                                                                                                                                                                                                                               خدایاراست یاران حسن را

                                                                                                                                                                                                                                                                               برای گشت این دشت و چمن را

------------------------------------------------489---------------------------------------

دیوان قسمت پنجم بخش 4

------------------------------------------------463------------------------------------

والأنسان مفطورلفهم الحقائق                                                                                       ببرهان لمٍّ أوبإنٍّ بدِقَّةٍ

وطینتُه قدخُمِّرت بالتعقّلِ                                                                                                فإمّابمعلولٍ وإمّابِعلَّةٍ

فماخالف البرهانَ إلّٰا معاندٌ                                                                                               قدانسلخ بالخُرقِ عن دین فطرةٍ

ولایُنکرالعلم الشهودی عاقلٌ                                                                                          بل العقل فی النیل بِهِ کاذَّریعَةِ

                                                                                                                                                                                                                                                              وروحک مشتاقٌ اِلی سَیب رزقِهِ

                                                                                                                                                                                                                                                              وجسمک مفتاقٌ الی اکلِ طعمةٍ

فذاک بمامن سنخِهِ فِی اعتلائِهِ                                                                                      وهذابمٰامِن جنسِهِ فی غُضوضَةٍ

ولایشبع ذاک باَنواررزقِهِ                                                                                                  وقدشَبَعَ هذابِمَرّٰاتِ لقمةٍ

فذاک وراءالجسم من سوسة السَّنیّ                                                                             کبارِئِهِ فی الحیطَةِ والألُوهةِ

وهل تذکر العهدَالذی کنت تغتذی                                                                                    دمَ الطمث من اُنبُوبَةٍ بإسمِ سُرَّةٍ

فسُرَّتُکَ کان مَدٰی أشهرٍ فَماً                                                                                          کذلک سُرّاتُ کثیرِالأجِنَّةِ

وهذاالفمُ المُولودُ من أمرربّه                                                                                           قدانفتح والسّرةُ منه سُدَّتِ

--------------------------------------------------464-------------------------------

وفی الجنَّة کان الغِذاءلأهلها                                                                                            ببرنامجٍ فی بُکرةٍ وعشیَّةٍ

ودارُالسلام الجنّةُ وهی وصفُها                                                                                                                                                                                                                                                                                           وکان سلامُ الجسمِ فی حفظِ صحّةٍ

فمن جاوَزَعن مرّتین غذائه                                                                                              قدانجرّالامراض إلیه بأکلَةٍ

ففِی الأثَرمَن جاوَزَالأکل عنهما                                                                                        فهوحرٍبالمَعلَفِ والعلیقَةِ

والإنسانُ قدخصَّ بِأخذِغذائِهِ                                                                                            من السمعِ فالسمعُ فَمُ الأریَحیَّةِ

وعَلَّمَهُ اللهُ البیانَ بذاالفمِ                                                                                                به صارذانطقٍ بإنطاق نیَّةٍ

نَعَم کلَّ شئٍ أنطقَ الله ذوالعُلٰی                                                                                     فلاریب للإنسان مٰامِن مزیَّةٍ

سوی تلک الأفواه فمٌ آخرلهُ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          مسمّیً بقلبٍ یغتذی من حظیرةٍ

حظیرة قدسٍ وهی عین حیوتِهِ                                                                                        بل الکلُّ منهاکلَّ آنٍ تروَّتِ

ومایُدرِک القلبُ فذاک هوالغِذاء                                                                                        وغیره إعدادٌ بانحاءِعُدَّةٍ

واِدراکُ الإنسانِ جمیعَ العوالم                                                                                         دلیلٌ عَلٰی مافیهما مِن نظیرةٍ

ومدرک شئُ مُغتذیهِ ومُدرَکه                                                                                           غِذاء لَهُ فاثبُت بتلک الدَّقیقةِ

--------------------------------------------------465-------------------------------

مُغائِرُشئٍ لایکون غذائَهُ                                                                                                  فبَینَ الغِذاوالمغتذی نحوُ نِسبَةٍ

وأسرارالافعال العِبادیةِ لَنا                                                                                                هی کُلَّهاالأنوارُعندَالنَّتیجةِ

وماأمَرَالمولیٰ به فیه حِکمةٌ                                                                                            تعودُإلینامن صیامٍ و حجَّةٍ

وماقَدرُالإنسانِ وماوزنُهُ إذا                                                                                              تأنَّفَ کالشیطانِ مِن فِعل سَجدَةٍ

ومایُعباُبالمالِ وَالجاهِ لَوخَلَت                                                                                             صحیفةُ الأعمالِ من إعمالِ سَجةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          وَأنتَ تَشاءُ اللهَ رب العوالم

                                                                                                                                                                                                                                                                                                           فمِن سِرِّک اطلُب وجهَ تلکَ المَشیَّةِ

وطالبُ شئٍ وٰجِدُ الشئ مجملاً                                                                                      کحُکمِ النِّداءِحُکمَ أوّلِ وَهلَةٍ

فکیف تُنادِی اللهَ مالم تُشاهِدِ                                                                                          شُهودَالعیانِ أوشهوداًبخُفیةٍ

هوالصمدُ لایعزبُ عنه خردلٌ                                                                                             جداولُهُ کالبحرِأوکالبُحَیرَةِ

جَداوِلُ أخریٰ ماتریٰهاکأنهُرٍ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        وقدجَرَت عن أصلٍ کَنبتِ فَسیلةٍ

فمِن وَحدَةِعین الهویة إنَّکا                                                                                               بجدولک الحقَّ تُنادی بخُبرَةٍ

---------------------------------------------------466----------------------------

فالإنسان طبعٌ برزخٌ ومفارقٌ                                                                                            ویدعوالإلٰه کالعقولِ البسیطةِ

بسیطٌ یصیر نَفسَ مایُقبِلُ إلیه                                                                                         قدیمٌ حدیثٌ ذوسکونٍ وحرکةٍ

نباتٌ وحیوانٌ ونطقٌ ومعدِنٌ                                                                                              سماءٌوارضٌ جامِع کُلّ جُمعَةٍ

إمامٌ مُبینٌ فیهِ احصاءُ کلّ شئ                                                                                        کتابٌ حکیمٌ حائزکُلّ حکمةٍ

وَیَرقٰی إلی اُمِّ الکِتاب فیتّحد                                                                                           به ثم تُتلی فیهِ کلُّ قضیَّةٍ

وقدقیلَ فیهِ فوقَ حدّالتجرُّد                                                                                             ولکنَّهُ تَعریفُ رسمٍ بِخَصلَةٍ

مُواصلةُ الأجسادِعندَالتَّجاوُرِ                                                                                            فإنَّ النکاحَ جاءَ أعظم وَصلةٍ

وعنداتّجاهِ النَّفسِ شطرَ المُفارِقِ                                                                                    تَراهافناءً مثلَ بحرٍوَقَطرَةٍ

وهَذاالفَناءُذُومراتبَ لاتُعَدّ                                                                                                 عَلٰی حَسَبِ أحوال نفسٍ زکیَّةٍ

وَعرضُ المِزاج الآدمیِّ لَمایُحَدّ                                                                                         وأعدَلَه کانَ لِنفسٍ کریمةٍ

هوالمرکزفالأقرب منه أعدَلُ                                                                                            مِنَ الأبعَدِعن هذه المرکزیّةِ

-------------------------------------------------467-------------------------------

وأسباب هذاالإعتدالِ عدیدَةٌ                                                                                            مِن الفاعِلاتِ القابلاتِ العدیدَةِ

وأحوالُ الآباءِکذاالأمُّهاتُ مِن                                                                                             أمورٍلِأصل الإعتدال قَوِیَّةٍ

کماأنَّنَفخَ الرّوحِ فی الوالِدِینِ قَد                                                                                       تَلَوَّن أعنی نفخةً بعدَ نَفخَةٍ

ففی الأب والأمّ تَلَوُّنُ نفخِهِ                                                                                             تَعالی کماأنّ المیاهَ استَشَتَّتِ

ونالالنی مِن أنعُمِ اللهِ إنّها                                                                                               قِداسَتُه ما کانَت لِأُمیِّ العقیلَةِ

ولِلشئ أنحاءُ الخزائِنُ رُتَّبَت                                                                                            واُمُّ الکتابِ أصلُهامِن خزینةٍ

وماهوفوق العقلِ أوّلُ صادرٍ                                                                                              فَقَدصَدَرَعن ممکن الازَلِیَّةِ

هَباءًیُسَمّی الصادِر الأوَّل کما                                                                                           یُسَمّی عَماءًفی الروایاتِ العِدَّةِ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      وإیاکَ والتسویفَ والسّاعةُ دَنَت

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      هُشاشَةُ سوفَ ما تریٰمِن بقیَةٍ

وماهذه الدّارُلَنالِلإقامةِ                                                                                                    وقدکُتِبَت فی بابِها ادخُل لِرحلَةٍ

وَلاتَصحَبِ الأشرارَفی أیِّ محفلٍ                                                                                     ولا تَقبلِ الأفکارَ مِن غیرِنَظرَةٍ

-----------------------------------------------468----------------------------------

فلا تَترُکِ الأسحارَإن کنتَ ساهِراً                                                                                     ولاتُهمِلِ الأذکارَ فی أیِّ وَقعةٍ

وإن قیلَ قِدماًللحروبِ رجالُها                                                                                            کذاک رجالٌ لِلشَّریدوقَصعَةٍ

ولاتَجزَعی یانفسُ من عَوزِطارِفٍ                                                                                      ولاتَفرحی یانفس من فَوزِعیشَةٍ

وماقیمةُ الدّنیاالدَّنیَّةِ إنَّما                                                                                                 تری دَیدَنَ الدُّنیاالیفاًلِسِفلَةٍ

ثِقی بالذی ایّاه یقصدمَن سواه                                                                                        دَعی مادَعاه الغاغةُ مِن دنیّةٍ

وإیاک والدّون الذی کان فانیاً                                                                                            علیک بمافیهِ ابتغاءالأعِزّةِ

ولایشتکی الحرُّمِن أناسٍ وبَأسِهِم                                                                                   فإنَّ هوانَ الدهرِدونٌ لِشکوةٍ

ولیس مناصٌ من أناسٍ وبأسِهِم                                                                                       فلابُدَّمن إغماضِ أوهامِ فِرقةٍ

ویاقومِ هل من مَخلصٍ یُرتجی لَنا                                                                                    أمِ الحکمُ أن نرضی بتلک البَلیَّةِ

لکَ الویلُ والتَّعسُ لإن کنت جائراً                                                                                      علی أضعفِ المخلوقِ کان کنَملةٍ

اذا قیس ذنبٌ مّا إلی ذنب آخر                                                                                         فذاعندهذامِن ذنوبٍ صغیرةٍ

إذا ما نظرتَ اللهَ جلّ جَلالُهُ                                                                                              تری کلَّ ذنبٍ من ذنوبٍ کبیرةٍ

----------------------------------------469-----------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                ونصبح فی أمرٍونُمسی بآخر

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                نروحُ ونغدُو فِی الأمانِی الرَّزیَّة

مضی الأمُدوالوقتُ قدأقبل الأبد                                                                                                                                                                                                                                                                       علی ماانقضَی العُمرَلقدضاع ثروتی

وادبرتِ الدُّنیافقددانَ ضجعتی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           واَقبلت الأخری فقدحانَ رحلَتی

کرهتُ أموراًکانت الخیرَکلَّهُ                                                                                                                                                                                                                                                                 وأحببتُ الأخری وَهیَ عین الکریهةِ

تمیُّنتُهاثُمَّ توخَّیتُ بعدَذا                                                                                                   بأن لم تک تلک الأمانی مُنیتی

وأُمنیَّةٍ فیهَاالأمانُ بِمَعزَلٍ                                                                                                 وأُمنیَّةٍ فیهَاانفِعالی وَخِفَّتی

وکنتُ ظَنَنتُ ما ظَنَنتُ وإنّها                                                                                              لَمانَفَعَت تاللهِ مثقال ذَرَّةٍ

فَخُلَّیتُ نفسی عن سوی حُسنِ ظَنِّها                                                                             بِرَبّی فَعاشَت فی سِراحٍ وفُسحَةٍ

مَواعید عرقوب سمعتَ و شَرُّها                                                                                      أمانِیُّ نفسٍ کانَ فیهامَنیَّتی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                وقَدنالنی رَیبُ المَنونِ عَلی الولاء

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                وأنقذنی الرّحمنُ من سوءِ مِیتَتی

-------------------------------------------------470--------------------------------

ولااَقدرُ تقریر تلک المهالکِ                                                                                              ولاأظهُرِ ماعندربّی لِحَسبَتی

ومشربُ یعقوب النبیِّ لموردی                                                                                        اِلی الله یشکوا البثَّ والحزنَ عفَّتی

ویُخبِرک عنهالساناتُ اَعیُنٍ                                                                                             جبالٍ وانهارٍ وبحرٍ وایکةٍ

ولابأس فی ذاک لماقدررأیتُه                                                                                           من اَنَّ سِنامَ العلمِ ذاقوامشقَّتی

وقدشهدالتاریخُ صدقاًبمثل ذا                                                                                          علی کلّ مَن فاق السَّباقَ بِسُبقَةٍ

وقدلَدَغَتنی حیَّةٌ فی جبالنا                                                                                             وإنّی قتلتُ الحیَّةَ سوءَ قَتلَةٍ

ولَدغَتُهاقدجَبَلَّتی وشَوَّهَت                                                                                             وکنتُ صبیّاًیالَهاسوءُلَدغَةٍ

لکنتُ مِن إحرارِ لَظی سَمَّ لَدغِها                                                                                     أموتُ و أحیی بُرهةٍ بَعدَ بُرهةٍ

وربّی الرَّحیمُ قد نجانی مِنَ الأذی                                                                                   وَأدخَلنی فی عیشةٍ مّاهَنیئَةٍ

ولکنَّنی صِرتُ أتُبلِیتُ بحیَّةٍ                                                                                              لَقالا هَرَبنا مِن أذٰیهٰابِثَمَّةٍ

ألٰاوَهَیَ ما بین جَنبَیَّ قَد أوَت                                                                                          ألٰاوَهَیَ أعدی عَدوّی لِهَلکَةٍ

--------------------------------------------------471--------------------------------

ألٰاوَهَیَ بالسوءِ أمّارةٌ فقط                                                                                               ألٰاوَهَیَ النَّفسُ الوَلُوعُ لِنِکبَةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   مَضَیناوَلَم یَحصُل لَنا طول دَهرِنا

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  سوٰی ما دَرَینا حِرفَةٍ بعدَحرفةٍ

سوٰی صَرفِنٰاألفاظَ بعض الطّوائِفِ                                                                                      سوٰی نَحوِناجمعَ دفاتِرِعُصبَةٍ

سوٰی ماعرفنامِن حَوامل أنجُمٍ                                                                                        تداویرهاوالخمسة ذات حیرةٍ

سوٰی سیرفیلٍ وفقَ لوحٍ مربعٍ                                                                                         أوالعدلُ من بیتین فیه بحصّةٍ

ولَقطٍ وتکسیرٍأساسٍ نظیرةٍ                                                                                                                                                                                                                                                                                                            ومستَحصلٍ مَااستُحصِل لِلصّعوبةِ

ومفتاحِ مِغلاقٍ لَدیٰ ذی الکتابةِ                                                                                       ومُغنٍ وظِلّیٍّ من الهَندَسیَّةِ

وآلاتِ أرصادٍکأنواع حَلقَةٍ                                                                                                  وحُکٍّ واسکافٍ ورُبعٍ ولِبنَةٍ

سوٰی نقطة قرن الغزال ونُصرةٍ                                                                                         وذاشکل لحیانٍ وذابیت عقلةٍ

سوٰی الإمتیازبین أصل البرائةِ                                                                                          وماهوأصل الاشتغال لِذِمَّةٍ

وهذافراغٌ لیس حکم التجاوزِ                                                                                           وهذاورودٌلیس حکم الحکومةِ

--------------------------------------------------472-------------------------------

وکان الهیولی قوةً محضةً فقط                                                                                         وبالصورةِ الفعلُ بَدیٰ بالضّرورةِ

مضی العمرفیهالیت شعری بمامضی                                                                              یُوازی بوزنِ ساعةٍ أوسُوَیعةٍ

لقدصارعلمی عائِقی عن مشاهدی                                                                                کَسَجفٍ ثَخینٍ حال بینی وشَأوَتی

وماالعلم حوزالإصطلاحات یافتیٰ                                                                                      بل العلمُ نورٌفی حصونٍ امینةٍ

وان لم تک النفس سراحاًفمالها                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              إلی منزل الإحسان من نیل زُلفةٍ

ومن دَقّ باب التوبة والإنابةِ                                                                                              بصدقٍ واخلاص فرُدّبِخَیبَةٍ

وهل جازالإستغفارأم لیس جائزاً                                                                                      لمن لم یکن فی غیرإثمٍ وَحَوبَةٍ

ومن هوقدرُدَّإلی أرذلِ العُمرُ                                                                                            فإن لَم یَتُب فلیفعلن غیرَتوبةٍ

وفضلٌ إلٰهِ العالمین هوالرجاء                                                                                            وماهوفی التصنیف والعبقریّةِ

سُروری بإنّ الراحم هومالکی                                                                                          وإلّافإنّ العبدَفی نارِحَسرةٍ

ولایصفِ معشارَمعشارِرحمتِه                                                                                                                                                                                                                                                                                                    لسانُ الوَریٰلوکانَ ضِعفَ المَجَرَّةِ

إلهی ومن أرجوولیس لی الرجاء                                                                                                                                                                                                                                                 سِویٰ حبِّک المکنونِ فی حُسنِ صیغَتی

-------------------------------------------------473---------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  قصیدتی یَنبُوعُ الحیوةِ المُریحةِ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  لَعائِرةٌ دهرَالدّهورِ قصیدتی

بِماعٰانَ یَنبُوعُ الحیوةِ فَقدجَریٰ                                                                                         عَلیٰ إثره الأنهارُالأربعةُ الَّتی

بهاوَعَدَالرحمنُ اهلَ تقاتِهِ                                                                                                وبیّن الأنهارَبتمثیلِ جَنَّةٍ

إلهی وحیث انّماانت مُنطقی                                                                                          نطقتُ بهٰامن غیرضغطٍ وکُلفةٍ

لک الحمدُمادارالجدیدانِ خِلفةً                                                                                                                                                                                                                                                                                                      لک الشکرُماجاءالأصیلُ بِبُکرَةٍ

وأفرغ علیناالصبرعن کل مِحنَةٍ                                                                                        وتوفیقَ شکرٍعنداقبالِ مِنحَةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               ویامحسنُ أحسِن إلی عبدک الحسن

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               ومَن هویدعوک بأنحاءِدعوةٍ

----------------------------------------------474-----------------------------------

دیوان قسمت پنجم بخش 3

---------------------------451--------------------------------------

کذٰاک مَقٰامُ فوقِ ذاک التَّجَرُّدِ                                                                                            لها ثابتُ أیضاً بحکم الأدِلَّةِ

و ما أخ۫بَرَ الکشفُ الأتمُّ ال۫مُحمّدی                                                                                      بیانٌ لِمٰا فی النَّفس فی کلّ سُورَةٍ

علی صورةِ الرّحمنِ جلّ جلالهُ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               بَدیٰ هذا الإنسانُ من أمشاج نطفةٍ

و سبحانَ ربّی ما أعزَّ عوالمی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  و أعظم شأنی فی مکٰامِنِ بُن۫یَتی

و ما آیةٌ فی الکونِ مِنّی بِاکبرا                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 و نفسی کتابٌ قَد حویٰ کلَّ کِل۫مَةٍ

و لو لم یکُ الانسانُ من کان حاملاً                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 اَمٰانَتهُ مِن حینِ عرضِ الوَدیعةِ

و محمول الانسان هو العرش قد بدیٰ                                                                                                                                                                                                                                                                    أی المُل۫کُ ممّا اختاره ابن مسرَّةٍ

ففی الدهر ِ مَن مثلی و کنتُ مثالَه                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        و ما تعدِلُ جنّاتُ غیری بِبَه۫جَتی

و مٰاءٌ مهینٌ دٰافِقٌ صٰارَ عالَماً                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 کبیراً یوازی الکلَّ مِن۫ غیرِ قِلَّةٍ

فما هو الإنسانُ جمیعُ العَوالِمِ                                                                                            و مٰا هو الإنسانُ سُلالةُ طینَةٍ

و مٰا هو الإنسانُ و الأسماء أنّما                                                                                            هی الدُّررُ و هو لها نحوُ حقَّةٍ

عجائبُ صنع النفسِ یا قومِ ماهیه                                                                                      و ما یعدلُ صنعٌ بتلک الصنیعةِ

                                                                                                                                                                              ---------------------------452---------------------------------------

و لِلنَّفسِ انشاء الذواتِ علی الولاء                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        و اِرسالها فی ما تشاء بمُنَّةٍ

و تلک الذواتُ قد تکون بسیطةً                                                                                         مُفارقةً نحو العقول المُفیضةِ

کذا قد تکون ما تلینا من الَّتی                                                                                          قد اغتمرتُ فی مَدَّةٍ ذاتِ مُدَّةٍ

و یا معشر الأَحبٰاب من کان فیکُمُو                                                                                         یُعرّفنی نفسی فَیَس۫کُن ثَو۫رَتی

و یٰا أُمَّة الأملاکِ فی الأرضِ و السما                                                                                و هل واحدٌ منکم یجیبُ بسُؤ۫لَتی

و یٰا مٰالک الأملاکِ فی الأرضِ و السما                                                                             و یا مَن یُنادیهِ صُرٰاخی و ضجَّتی

و یا مَن أَحَبَّ خِل۫قَتی نِع۫مَ مٰا أحبّ                                                                                    و یا من کسانی خِلعَةً بَعدَ خِلعَةٍ

و یا مَن الیه الکلُّ یأوی و یَل۫تَجی                                                                                      إلیک ال۫تَجَأ۫تُ فی رَخائی و شِدَّتی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            و یٰا لهفَ نفسی لستُ أعلمُ ما أنا

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               و لستُ فهمتُ مُص۫حَفی مِن۫ قریحتی 

تَحَیَّرتُ فی أطوارِ نفسی عَلَی ال۫ولاء                                                                               تَرُوحُ و تَغدُ وفی حضیضٍ و ذُر۫وَةٍ

تَجَلّیٰ لَهٰا أسماءُ یَو۫مِ ال۫قِیامَةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          و قد بَهَرت۫ مِن غی۫ب ذاتِ ال۫هُوِیَّةِ

--------------------------453----------------------------------------

و قد تهبِطُ مِن۫هٰا إلَی الدَّر۫ک ال۫أسفَلِ                                                                                                                                                                                                                                                        إذَا ال۫تَفَتَت نَح۫وَ الحظُوظِ ال۫خسیسةِ

و قد مَلَأَت أقطارَ الآفاقِ کلِّها                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    مَلائکةُ اللهِ وال۫أقطارُ أطَّتِ

مَلائکةُ اللهِ قُویٰ کلِّ عٰالَمٍ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       قدِ اش۫تُقُّوا مِن مُلکٍ کما من أُلُو کَةٍ

و ما مَلَکٌ اِلّا و فینٰا مِثالُه                                                                                                 حقیقةُ شئٍ تعرفُ فی الرَّقیقةِ

و معرفةُ الإنسانِ نفسَهُ أنَّما                                                                                           هیِ الحدُّ الأعلٰی للعلوم الرّئیسةِ

و الانسان یزدان باَنوار علمه                                                                                            و اَنّی له الأعراضُ کانت بزینةٍ

و صالحة الأعمالِ بعدَ علومِهِ                                                                                            تریهٰا له ایضاً من انوارِ حِلیةِ

جناحا العروج نحو اَوج المعٰارِجِ                                                                                          هما العملُ والعلمُ یا اهلَ نُهیةٍ

و لا ینتهی قطُّ کمالُ الولایة                                                                                               فلا تُوصَف النَّفسُ بحدٍّ وَ وَق۫فَةٍ

و مِن جوهر النَّفسِ إذا کان کاملاً                                                                                      بَدیٰ مُعجزاتٌ مَرَّةً بَعدَ مَرَّةٍ

تَریٰ بشراً یمشی فی الأسوٰاق قد عَلٰی                                                                        سَنٰا سِرّهِ آفٰاقَ مٰا فِی ال۫خَلیفَةِ

و جسمٌ یدورُ حولَ نفسٍ و نفسُهُ                                                                                     إلی العقلِ تَن۫حُو رِف۫عَةً فوقَرِف۫عَةٍ

----------------------------------454------------------------------------------

و للعقلِ إقبالٌ إلٰی ذُروةِ ال۫عُلیٰ                                                                                          یُعٰاوِقُهُ الطبعُ بأنواع حیلَةٍ

فکیف لنا یُرجیٰ العرُوج إلی الذُّریٰ                                                                                   فإنَّهُ لِلنَّف۫س الَّتی لَاط۫مَأنَّتِ

فَإن۫ مَلَّتِ الاروٰاحُ مِن سوءِ دهرِهٰا                                                                                     ففی جنَّةِ الأسفار کانَت۫ بِنُز۫هَةٍ

و مَن کٰانَ یرجو الإع۫تِلاءَ فأنَّمٰا                                                                                            یُهَیّئُ أسبٰاب ال۫وَغیٰ مِن۫ سَریّةٍ

و من سٰافَرَ صِدقاً فلا یستریحُ من                                                                                    تَوَخٍّ مِنَ ال۫قَیّومِ طیَّ الطَّریقَةِ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            تَریٰ آدَمَ ال۫بَر۫نٰامَجَ ال۫جٰامعَ الّذی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                حواه نُعوتُ الحَض۫رةِ ال۫أحَدِیَّةِ

فلابدَّ مِن۫ بَر۫نٰامَجٍ فی أمورِهِ                                                                                              و فی عمل ال۫بَر۫نٰامَجَ من صَریمةٍ

وإیّٰاک و الفنّ الذی لیس نافعاً                                                                                          علیک بإدراک العلوم الرفیعةِ

و العرفانُ بالله هو العلم وَح۫دَهُ                                                                                          فطوبیٰ لِمَن نٰالَ بتلک العَطیّةِ

و علمک صیدٌ قیِّدِ الصَّیَد یٰا فتیٰ                                                                                         و قیدک إیٰاهُ تراهُ بِکِت۫بَةِ

و یٰا أیها الإنسانُ اِنّکَ کادحٌ                                                                                              إلی ربِّک کَد۫حاً فَتَس۫عیٰ لِلُق۫یَةٍ

                                                                                                                                                                              ---------------------------455---------------------------

إذٰا تتجٰافیَ النَّف۫سُ من۫ عَر۫صةِ ال۫فَنا                                                                                    فقد شهِدَت۫ عینَ البقاءِ بلحظةٍ

أمٰا سَی۫رُهٰا مِن۫ هذه العرصةِ إلیٰ                                                                                         فِنٰاء ال۫بَقاءِ لیس إلّا بِحَظ۫وَةٍ

إذا وَصَلَ النَّف۫سُ إلٰی دارِ قُد۫سِهٰا                                                                                         إلی ال۫مَو۫طِنِ الأصلیِّ مِن۫ نَقیصَةٍ

فَمَا ال۫وَصلُ إلّا الإتحادُ بِغٰایَةٍ                                                                                                                                                                                                                                                                                                         و یٰا صَح۫بِ مٰا فی النَّفسِ من حُس۫نِ سیرَةٍ

و أمرُ فَناءِ النَّف۫سِ فِی ال۫عَقلِ طالَمٰا                                                                                   یَدُورُ علی الأعصٰارِ بینَ الأجلَّةِ

و هذا ال۫فَناءُ لیسَ فی الکلِّ واحداٌ                                                                                     لهُ درجاتٌ فوقَ عدّ و حِس۫بَةٍ

فَمِن نقصها الذّاتیِّ کٰانَت۫ تَبَدَّلَت۫                                                                                       کَمالاً بِسِرِّ ال۫حرکةِ الجوهریَّةِ

متیٰ وٰاجَهَ  أن۫وارُ غُرّ ال۫مَعٰارفِ                                                                                           عَرَف۫تُ بأنّی لستُ مِن ذِی ال۫قبیلةِ

وَ لمّا رأیتُ العاشق الحقَّ قد دَرَیت                                                                                   معٰانِی الوَقارِ و الرّضا و السَّکینةِ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            و بِال۫عَمَلِ وَ العلمِ نَحنُ ضیعُنا

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            فإنّهما نفسُ ال۫جزاءِ أحِبَّتی

                                                                                                                                                                              ---------------------456-------------------------------------

لِذا کانتِ الآلامُ یَو۫مَ ال۫قِیٰامَةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          لِمَن۫ کانَ فی الدّنیا ألیفَ الطَّبیعةِ

و مَن۫ کانَ مَأنوساً بِحکم مثالِهِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     ففِی الجنّةِ الصغریٰ له حظُّ نعمةٍ

و مَن۫ فازَ بالفربِ إلی الحقِّ حقَّهُ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      یُشاهدُ وجهَ اللهِ فی کلِّ وِج۫هَةٍ

تَوَغَّلَ فِی ال۫عَق۫لِ وَأدَبَرَ عَن۫ سِواه                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              فَفِی ال۫جَنَّةِ ال۫کبریٰ لَهُ أیّ مُل۫کَةٍ

هِیَ جنَّةُ الذّٰاتِ الَّتی قَد۫ أضٰافَهٰا                                                                                            إلیٰ ذاتِهِ النُّوریَّةِ السَّرمَدِیَّةِ

وَ طافَ عَلَی ال۫مَع۫شُوقِ لَم۫ یَد۫رِ غَی۫رَهُ                                                                                             تَطُوفُ علیهِ الحورُ طائِفَ کعبةِ

و یوم الحصادِ تَح۫صُدُ مٰا زَرَع۫تَهُ                                                                                           فَفِی هذه الأیّامِ هل زَر۫عُ زُر۫عَةٍ

فلستَ سِویٰ أعمالِکَ الإخرویَّةِ                                                                                            و لستَ سِویٰ أفعٰالِکَ الدَّن۫یَویَّةِ

والأعمالِ إما الکسب بالصدق و الصفا                                                                                        أو الاکتساب باحتیالٍ و خُدعةٍ

لذا جاء فی فصل الخطاب المحمّدی                                                                                      لَهٰا و علیها فی مجازاة صفقةٍ

فجنّتک و النار فیک و تزعمُ                                                                                                        بأنّهُما فی حیِّزٍ مّا بِفَج۫وَةٍ

و للجنّةِ و النّارِ فینا مظاهرُ                                                                                                    والآفاق مثلُ الأنفسِ بالسَّویّةِ

-------------------------------457------------------------------------------

وٰعامِلُ فِعلٍ کان نفسَ جزائِهِ                                                                                                                          ألٰا مَلَکاتٌ عُجَّنَت۫ بالسَّریرةِ

إذٰا فُتِحَت۫ عَیناهُ فی صُقعِ ذٰاتِهِ                                                                                                         فإمّا وجُوهٌ مِن وجوهٍ دمیمةٍ

وإمّا وجُوهٌ مِن حسانٍ کریمَةٍ                                                                                                                                                                                                                                                                                                          لَئِن کانتِ الأفعالُ من حسنِ شیمةٍ

سرٰائِرُها تُبلٰی لَه ال۫وَیل لَو رأٰی                                                                                         سریرتَه مشحُونةٌ بالرَّذیلةِ 

و أنتَ تَرَی ال۫أنٰاسَ فی السوق قد بَدٰی                                                                                       تجسّمُ أعمالٍ فهذا کَحیَّةٍ

و هذا کخنزیر و ذاک کثعلبٍ                                                                                                  و ذا سبُعٌ ینحو افتراسَ الفریسةِ

و شِر ذمة کانت من اهل السعادةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       یمیل الیها الطبع من غیر وحشةٍ

و حشرهُمُ یوم النشور کنشرِهِم                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      هنا فی جماعاتٍ و سوقِ و سَکَّةٍ

و اکثر الاعمال سراب و انّما                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           لَقَد حَسِبَ الظّمٰانُ ماءً بقیعةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      تجسّمُ الأعمال مِنَ الدّینِ الأحمدی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      تمثّلُ الأعمالِ بِهاتِی الوَتیرَةِ

و لَستَ سِوَی  الدّینِ الذی کُنـتَ تَعملُ                                                                            تمثّلُ الإیمان بصورَةِ سِدرةٍ

--------------------------------------------458--------------------------------------  

وَأخلاقُکَ الأنهارُ الأربعةُ جَرَت                                                                                                                                                                                                                                                                                      وطُوبی مِثالُ النَّفسِ طابَت بطیبَةٍ

ومَن عامَلَ الخَلقَ بِأخلاقِ سُوئه                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         ففی قبرِه کانَ له سوءُ ضَغطَةٍ

إذا کنتَ فی برنامَجٍ فی التَّمَثُّلّ                                                                                       نَجَحتَ بهِ ذاتِکَ بعدَ صَفوةٍ

تَنَوَّرتُ مِن نورّ الجمال المحمّدی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          بتطهیرِذاتی مِن صَبوحث بِشَربَةٍ

سمِعتُ بآذانی فصولَ أذانِهِ                                                                                              فیالذَّةً قدأقبلَت صوبَ مُهجَتی

بکیتُ بکاءً عالیاً حینما قضی                                                                                            حبیب إلٰهِ العالَمینَ لِصُحبتی

ویاحُسنَ صَوتٍ لستُ أقدِرُ وصفَه                                                                                     عَلی صوتَ داودَ بأحسَنِ لَهجَةٍ

وکم نِلتُ مِن أمثالِ هذا التَمثُّلِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  تمثُّلَ عَذبٍ یالَهامِن عُذوبةٍ

تجسُّمُ الأعمالِ بِمَعنی التمثُّلِ                                                                                        تمثُّلهاکانَ تصوُّرَصورةٍ

فجسمٌ هنالیس بمعناه العنصریّ                                                                                     بلِ الجسمُ دهریٌّ فخُذهُ کدُرَّةٍ

رموزُکنوزٍکلُّ مافی الشَّریعةِ                                                                                             فلابدَّفیهامن علومٍ غَزیرَةٍ

ولابدّفیهامن صفاءِالسَّریرةِ                                                                                              ومقعدصدقٍ عندربّ البریَّةِ

-----------------------------------------------459------------------------------------

تصوُّرهاکان تحقُّقهاالذی                                                                                                  لقدنَشَأمِن صُقعِ نفسٍ کَنَبتَةٍ

وهذاالنباتُ کانتِ النّفسَ مَنبَتَه                                                                                        وبذرُهُ خُلقُ النَّفسِ تمثالَ حَبَّةٍ

فَماتَنبت مِن ارض نفسکَ أنّما                                                                                         حُبُوبٌ وإن قُلتَ لبوبٌ لَصَحَّتِ

وتلک اللبوبُ عندَ اهلِ البصیرةِ                                                                                         تُشَخِّصُ الأبدانَ منَ البَرزَخیَّةِ

کماأنَّ نورَالعلمِ فِی النفس أنّما                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             مُشَخِّصُ الأرواحِ بلاشوبِ مِریَةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                     فحَقُّ المعادِکان جسمانیاً بَدی

                                                                                                                                                                                                                                                                                     کماکانَروحانیاًایضاًبِجُملَةٍ

وانت بذاک الجسم والرّوح تُحشَرُ                                                                                    کماکُنتَهُ فی النَّشأةِ العُنصُریَّةِ

والأبدانُ للإنسانِ طُلاًتفاوتَت                                                                                                                                                                                                                                                                                    کمالاًونقصاًعَرصَةً فَوقَ عَرصَةٍ

فإیّاک والظَّن بأبدانِهِ عَلی                                                                                                تَکوُّنِهاممتازةً مَیزَعُزلةٍ

وتنتشأُ الأبدان مِن صُقع نفسِها                                                                                       تَقُوم بهانحوَ ظِلالِ المَظِلَّةِ

ولاتلک الأرواحُ عَن أبدانها خَلَت                                                                                       ولاکانتِ الأبدانُ عنهاتَخَلَّتِ

------------------------------------------------460--------------------------------------

تمایز الأرواحِ والأبدان طالَما                                                                                             تَقَلقَلَتِ الأفواهُ فیه بِهَفوةٍ

وقدنطق الوحیُ بالأولی والآخِرة                                                                                                                                                                                                                                                                                                           فاُحکامُ الأولیٰ غیرُمافی الأخیرة

والآخرة الدنیاعلٰی مازعمتَها                                                                                           فماالفرق فی البینِ من الأرجحیَّةِ

فأن کانت الأخری فلیست بهذه                                                                                       فکُن من فریقٍ قائلینَ بِفرقةٍ

وإن شئتَ قلتَ النفس  فی الدار هذه                                                                              هی للهیولٰی صورةٌ فاستَقَرَّتِ

ولکنّهافیالدّارالءخری بِعکس ذا                                                                                        تَرٰیهٰاهَیولَی الصُّورالمستمرَّةِ

ولذّاتُهاکانت هنامِن مقولةٍ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    وفی دارهاالأخریٰتریٰمِن مقولةٍ

ففی دارهاالأولَی انفعالٌ لِضَعفِها                                                                                     وأمّافِی الأخریٰفَهیَ فِعلٌ لِقُوَّةٍ

علی ذلک الفعلُ نصوصٌ تظافَرَت                                                                                     ونُنشِئکم فی منطقِ الوحیِ عُروتی

خوٰارقُ عاداتٍ کذامُعجزاتُها                                                                                              هی أنمامِن فِعلٍ نفسٍ مَنیعَةٍ

علیک بمافی الباب من باب العلم جا                                                                                بقلعهِ بابَ خَیبَرَدونَ طَرفَةٍ

فقَلعُهُ ثم قَذفُه خَلفَ ظَهرِهِ                                                                                              لَمٰاکٰان ذامِن قَوّةٍ جَدَیةٍ

---------------------------------------------461----------------------------------------

لَمٰاکانَ عضوٌ بِالغِذاءِتحرَّکا                                                                                                 لَمٰاکانَ الأعضاءُ بذاک أحَسَّتِ

ولکن بتایید قُوٰی ملکوتِهِ                                                                                                 ونفسٍ بنورربّهامستضیئةٍ

کذلک الآلامُ هناک وهٰیهنا                                                                                               علٰی نحوماقلنامن إسنادلَذَّةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              وقدفَسَّرَالقبرَلسٰان الشریعَةِ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        بإخبارهِ الموصوفةِ بِالوثیقةِ

فمقبورٌإمّافی الخصال الحمیدةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            ومدفونٌ إمّافِی الصّفات الذَّمیمةِ

حقیقتهُ مالیس عَنّٰا  بخارجٍ                                                                                              وخارجُه عَنّٰا  یُسمّٰی بِحُفرَةٍ

والأوّلُ ماوٰاریٰ حقیقةَ ذاتِنٰا                                                                                              ومَاالحفرةُ إلَّاالوِعٰاءُ لِمَیَّتٍ

وهذاوذاکَ بالتشابُه هٰیهنا                                                                                               کأفرادنوعٍ باختلافٍ وشِرکَةٍ

وکم من أمورٍ هٰیهناقدتَشابَهَت                                                                                        تَشَبَّعَت عندالحشرأنحاءَشعبةٍ

فَالإنسان نوعٌ ذومصادیقَ هٰیهنا                                                                                        بأضعافها من أیّ خُلقٍ وخِلقَةٍ

وفی النَّشأة الأخریٰ هوالجنس قدبَدٰا                                                                              بأنواع أوصافٍ به لَاستجنَّتِ

----------------------------------------------462----------------------------------------

فما أنتَ إلّانفسُ أفعالِک الّتی                                                                                          فعلتَ بطوعٍ واختیارٍورَغبةٍ

قیامتُناقدقامتِ الآنَ فابصُرا                                                                                              وأنواعهٰاالکلیّة خذبخمسةٍ

کنونٍ وقلبٍ ثم عرشٍ وحَضرَةٍ                                                                                           وحمدٍوأقسام نکاحٍ تَوٰالَتِ

هی سبعةٌ سبعُ سماواتِک العُلٰی                                                                                   مِنَ الأرضِ فاقرأمِثلهنّ بسبعةٍ

هی الکلّیاتُ تحتوی جزئیٰاتِها                                                                                           علی کثرةٍ من غیر حصرٍوعَیقةٍ

وتلک الأصولُ فوق مٰاهورائجٌ                                                                                            عَلٰی نحوِهِ فی الحکمةِ الفلسفیةِ

وفلسفةٌ ذاتُ مراتبَ عندنا                                                                                              وسَفافُهٰاقدعُدّمن سَفسَطیَّةٍ

ففلسفةٌ أنوارُهامشرقیةٌ                                                                                                وقدنالَهامَن کانَ مِن مَشرقیةٍ

فإن کٰان فیهٰاکاملاًومُکَمِّلاً                                                                                                فذاک إمام الکلِّ فی کلِّ کَورةٍ

وفلسفةٌ أخرٰی هی من ظلالها                                                                                       وذوالظلِّ أصلٌ حاکمٌ فِی الاظِلَّةِ

ویستوحش من لفظها المتقشّفُ                                                                                    یسوغ له تبدیل لفظٍ بلفظةٍ

دلیلٍ وبرهانٍ ونورٍوحجةٍ                                                                                                   أواللفظة الأخرٰی مِن أیِّ قبیلةٍ

دیوان قسمت پنجم بخش 2

---------------------------------------436---------------------

----------------------------ینبوع الحیوة----------------------

بَدَءت بِبِسمِ اللهِ عینِ الحقیقة                                                                                                       نَطَقتُ بِهِ فی نَشئَةٍ بَعدَ نَشئَةٍ

شَهِدتُ مُحَیّاهُ بِعَینِ شُهُودِهِ                                                                                                                   صَباحاً مَساءً کَرَّةً غِبَّ کَرَّةٍ

اُصلّی علی خَیرِالأنام مُحَمَّدٍ                                                                                                وَ عِترَتِهِ الأطهارِ هُم خَیرُ عِترَةٍ

وَ لَستَ أری غَیرَ النَّبیّ وَ آلِهِ                                                                                                              إلیه تعالی شأنُهُ مِن وَسیلَةٍ

وَ مِن ثَدیِ اُمّی-قَدَّسَ اللهُ سِرَّها-                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                شَرِبتُ حُمَیّا حُبّهِم بَدءَ رَضعَتی

وَ قُربُهُمُو فی مَتجَری لَبِضاعَتی                                                                                                       محبتهم فی مَحشَری لَشفیعتی

بُیُوتُهُمو کَهفی وَ ها اَنَا کَلبُهُم                                                                                                                بَسَطتُ ذِرا عَیَّ إلیهِ بِعَقوَةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            وَ وَحدَةُ صُنعِ العالمین لَحُجَّةٌ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        عَلَی الواحِدِ الحقِّ الحقیق بِوَحدَةٍ

عَلی وَحدَةِ التَّدبیرِ غیر الرَّویَّةِ                                                                                              عَلی وَحدَةِ التَّقدیرِ عین الرَّویَّةِ

-----------------------------------437-------------------------------------------

فتوحیدُهُ الحقُّ الحقیقیُّ ناطقٌ                                                                                                                    بِوَحدَتِهِ الشخصیَّةِ الصَّمَدیَّةِ

بِوحدتِهِ القُدسیَّةِ الأَزَلیَّةِ                                                                                                                     بِوَحدَتِهِ الجَمعیَّةِ الأَوَّلیَّةِ

بِوَحدَتِهِ فی حَضرَةٍ باطِنیَّةٍ                                                                                                                                     بِوَحدَتِهِ الکَونیَّةِ المظهَریَّةِ

تَجَلّی عَلَی الآفاق و الأنفُس معا                                                                                                   فَلَیسَت سِوی آیاتِهِ المُستَنیرَةِ

وَ تَوحیدُهُ أفنَی الذَّوات بِرأسِها                                                                                                           وَ فی المَحقِ طَمسٌ ثُمَّ مَحوٌ بِرُتبَةٍ

اِذا لم یَکُن غَیرُ الوُجود فَمَن سواه                                                                                                    فَلَیسَ سِوی نور الوُجود بِبُقعَةٍ

وَ قَد ساوَقَ الحقُّ الوجودِ تَصادقاً                                                                                                  وَساوَی الوُجود الواحَد فی الحقیقةِ

وَ قَد عبّر و اعنه بعقلٍ و وحدةِ                                                                                                     و قد افصحوا اعنه بعشقٍ و نقطةٍ

و للنّاس فیما یعشقونَ مذاهبُ                                                                                                    خلیقتهم تحکی اختلاف السَّلیقةِ

و ما زارتِ العینان غیر رُوائِهِ

اریکته کانت سویداءَ مُقلتی

و ما لجمود العین حقّ الزّیارةِ                                                                                                       وَ یا صاحِ طَهَّرها باجراءٍ دَمعةٍ

-------------------------438----------------------------------------------------

و مَن هو اَوّاهٌ مُنیبُ فَاِنَّهُ                                                                                                                              خلیلُ الآلهِ صادقُ الودِّ خُلَّتی

و باذلَّوقِ اِن شاهَدتَهُ  کُنتَ صادقاً                                                                                                 و کَم ضَلَّ مَن ظَنَّ الوصولَ بِفِکرَةٍ

وَ انّی لکَ الإعرابُ عن وصفِ ذاتهِ                                                                                وَ لَمّا تَذُق مِن کَأسِهِ نَحوَ جُرعَةٍ

و من لم یَذُق ما ذاقَهُ العاشِق الوفیّ                                                                                                  فَمِمَّن تَردّی فی هَواهُ بِسَقطةٍ

وَ لا یُوصَف۫ هذَا الوُصول۫ بأل۫سُنٍ                                                                                               و قد أخرَست۫ عن وصف ذاک وَ کَلَّتِ

قدِ اض۫طربَ العقلُ مِن إبناءِ سِرِّهِ                                                                                                          وَ قد نَطَقَ ال۫قلبُ بِعَجزٍ و ذِلَّةٍ

وَ مَا ال۫قَلبُ إلّٰا بالتَّجَلّۑ تَقَلَّبُ                                                                                                       مَلِ ال۫عقلُإلّٰا فی اع۫تِقالٍ بِعُل۫قَةٍ

و فی القلب طوراٌ بعد طورٍ بَوارقُ                                                                                                    تَلُوحُ ضیاءً فوقَ یُوحَ ال۫مُضیئَةِ

و یَتَّسعُ بالعلم مِن صُنع ربِّهِ                                                                                                         فَلَیسَ وعاءً مثل ببیتٍ و صُرَّةٍ

و قد وسع الحقُّ فما ضاقَ عن سواه                                                                                           فلا یغفل عن حضرةٍ عندَ حضرةٍ

و اوعیةٌ تلک القلوب فخیرها                                                                                                       لَقَلبٌ هو أوعَیالقلوب المُنیرةِ

و قد ثٰار قلبۑ من خفایا سریرتۑ                                                                                                    و قد طار عقلی من خبایا طَویَّتۑ

-----------------------------439---------------------------------------------------

و اَنّیٰ لک ال۫خُب۫رُ بحالی و أنَّما                                                                                                        تَریٰ جُدَّتی لَس۫تَ تَریٰ ما بِلُجَّتۑ

و کیفَ اثیرُ ما بسرّۑ فَانَّما                                                                                                          دفین إلٓهی ذمَّتۑ او مذمَّتۑ

وَ یا حَبَّذٰا نارُ ال۫مَحَبَّةِ أحرَقَت۫

أنٰانِیَّتۑ مِن جَذبَةٍ بعدَ جَذبَةٍ

وَ قَد۫ أض۫رَمَت نارُ الصّبابة فی الصّبیٰ                                                                              هدایا ال۫جُنونِ بَی۫نَ قَو۫مۑ و صُبتۑ

صبٰابة من قد کان سِرّۑ سریرَهُ                                                                                                   فصٰاح بسِرّۑ صَی۫حَةً بعدَ  صَی۫حَةً

و مٰا ذقتُ فی دهری مِن انواع لَذَّةٍ                                                                                                  فلا تعدِلُ معشار اوقاتِ خَلوتۑ

مضی الَّیلُ فی النَّجوی و شکوی غریبِهِ                                                                             و کان الصَّباحُ لُم۫عَةً فَوقَلُم۫عَةٍ

و فی لُجَّةِ الَّیلِ الذّکاءُ تَلَألَاُت۫                                                                                                        وَ قَد جَرَتِ الأنهارُ مِن قَلبِ صَخ۫رَةٍ

و قد نَوَّرَ الرُّوحَ أنین لَیالِیٰا                                                                                                                               و قد طَهَّرَ السرَّ دُمُوعُ کریمَتی

مُدٰاوِی الکلوم کانَ ذاک الأنینُ لی                                                                                                  أنیناً لَقَد۫ أنَّ الطُّیورُ بأنَّتی

و نِع۫م الأنینُ کانَ فی الدَّهرِ مونسی                                                                                            فصرتُ من أشباح الأناسِ بخیفَةٍ

---------------------------440-------------------------------------------------

أناسٌ کنسناسٍ وحُوشٌ بهٰائِمُ                                                                                                        أضَلُّ من الأنعٰام دونَ ال۫بَهیمةِ 

و لو کُشِفَ عنک الغِطاءُ لتُب۫صِرُ                                                                                                      سِبٰاعاً ذِئاباً أو ضِبٰاعاً بغَی۫ضَةٍ

و أُفٍّ لدهرٍ ما تری فیه آنِساً                                                                                                          و لم ألف فی دهری الیفاً لِعِشرةٍ

و یا حسرتٰی لیس لنا صوب مَخلصٍ                                                                                               سوی أن ندین الحق دین التَّقیَّةِ

ترکتُ سواهُ لُقیَةً من لقائِهِ

و قد اُکرَمَ المعشوق نُج۫حَ عَزیمتی

هَدٰانی إلی وٰادِی ال۫وَلایةِ بعدَ مٰا                                                                                                     رمانی عَن أوطانی و سُکّانِ بَل۫دَتی

یُضِلُّ و یهدی من یشاء بملکِهِ                                                                                                      و ما اسمٌ من الاَسماء قطُّ بعُطلَةٍ

و لیس بجبرٍ او بتفویضٍ اِنّ ذا                                                                                                       علی وفق الاَعیان الثوابتِ ثَبَّتِ

و لمّا رءٰانی لیس لی مونسٌ سِواه                                                                                               تَرَجَّمَ بی جٰاء أنیساً لِغُربتی

ترکتُ سِواهُ فی هَوٰاهُ بِلُطفِهِ                                                                                                       و فی الکَس۫رِ جُب۫رانٌ و فی ال۫جَبرِ لَذَّتی

إذا کانتِ النّفسُ سِراحاً من الرّدیٰ                                                                                                ففی صُق۫عِهٰا نارُ ال۫هویٰ قَد۫أُنیرَتِ

------------------------------441----------------------------------------

بِسرِّ الحضورِ نورُ الأنوارِ کٰا منٌ                                                                                                      و حول المُوٰافٰاةِ بدائِعٰ حِک۫مَةٍ

و طُوبٰی لِمَن۫ وٰافَی الحضورُِ وفاتَهُ                                                                                                                 و لیس یُوازیهِ الوَفاة۫ بِغَی۫بَةٍ

و لَمّا بَدَت أنوارُ طوبٰاهُ فی حماه

فقد طارتِ النَّفسُ الیهِ بسُرعةٍ

و مَا الکسبُ إلّٰا قَطرةٌ بعدَ قَطرةٍ                                                                                                     و مَا الفَض۫لُ الا سیبُ بحرٍ بِنَح۫لَةٍ

فقد قادنی لطفُ ال۫إلٓه إِلَی ال۫حِمیٰ                                                                                                علی صِغَری حمداً لَهُ من منیحَةٍ

مطایا عطایاه نفوسٌ تطهَّرتُ                                                                                                           من اَدناسِ الاَرجاسِ بِوهَبٍ و همَّةٍ

إذا لم یک السرُّ نقیّاً من الشّقاء                                                                                                  فما لِلشَّقیِّ مِن ثیابٍ نقیَّةٍ

یُوَسَّعُ رزقُ ال۫عبدِ ما کانَ طاهِراً                                                                                                         بِذٰا جٰاء نصٌّ مِن نصوصٍ صحیحةٍ 

تَجَنَّب۫ عَن۫ أرجاس الهوٰاجِسِ کلّهٰا                                                                                                    تَوَکَّل۫ عَلیٰ مَن ذاتُه الکُلَّ عَمَّتِ

وَ من عٰاشَ فِی ال۫أَتوُّنِ طُولِ حیٰاتِهِ                                                                                                 فهل یُدرِکُ ال۫عَی۫شَ بِسٰاحةِ رَو۫ضَةٍ

    و مٰا لَم یک المطلُوبُ للِطّٰالِبِ بَدیٰ                                                                           فأینَ إلَی ال۫مطلوبِ کان بِنُجعَةٍ

---------------------------442------------------------------------------------

و مَن لم یکُن وجهُ الحبیبِ تجٰاهَهُ                                                                                                 فَلَی۫سَ وجیهاً عند اهل ال۫محبَّةِ

و هَل وِجهَةٌ فی غیرِ عِزّ تجٰاهِهِ                                                                                                        و هَل عِزّةٌ فی غیرِ قربِ المَودّةِ

و بالحبِّ ال۫أعیٰانُ ان۫جَلَت فی شجونها                                                                            شجُونٌ تراهٰا غَم۫رَةً إِث۫رَ غَم۫رَةٍ

و فی سِرّ غیبِ الذّاتِ الأعیان غابتِ                                                                                             قَدِ ارتَجَفَت۫ بالعشقِ أنحاءَ رَج۫فَةٍ

و لو لا بُرُوق الحُبَّ  ما صٰاح صٰائحٌ                                                                                                     و لا حَبَّةٌ کانَت۫ تَلوح بِمَن۫بَتٍ

و لو لا شُرُوقُ العشقِ ما لاح کوکبٌ                                                                                             وَ ما الفُل۫کُ تَج۫ری أو تدور کَفل۫کَةٍ

  و لمّٰا ترکتُ الخلقَ طُرّاً وَجَد۫تُهُ  

بدی الشّمسُ و الخلقُ نظیرُ الأشِعَّةِ

لقد سُرَّ سِرّی من سَنٰاوجهِهِ السَّنیّ                                                                          عَلٰی ما بدٰی لی فی رُقادی و یَقظَتی

و إنّ مِیٰاهَ ال۫أَب۫حُرِ لَو۫ تَرٰاکَمَت                                                                                                              لَمٰا هی ممّٰا تطفِیءُ حَرَّ لَو۫عَتی

و لو لا انکِسٰارُ القلبِ ما یُع۫بَأُ بِهِ                                                                                           وبالإِ انکِسٰارِ کان من خیر عی۫بَةٍ

لَنا ما رُزِقنٰا مِن۫ قُلوُبٍ کَسیرَةٍ                                                                                                       لَکُم ما رُزِقتُم مِن۫ عِقارٍ وَ ضَی۫عَةٍ

---------------------------443----------------------------------------------

و کیف أبُوحُ مٰا بسرّی و أنّما                                                                                            لسانُ الحروفِ الرّاقماتِ بِلُکنَةٍ

و مٰا تنفع أسماءُ الاسماءِ وح۫دَها                                                                                                                                                                                                                                                                                    إذا لم تکن أسرار الأسماءِ مُکنَتی

إذا ما أتیتَ راحماً لِزیارَتی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      تَشَمَّ نَسیمَ الحُبَّ من رَوضَ تُر۫بَتی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            و فی الصَّمتِ نُطقی إنَّ ذا مِن عجائب

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              و فی غضّ عینی رُؤیتی فی رَویَّتی

و فی الذّکرِ اُنسی ثم فی الاُنسِ ذِک۫رُهُ                                                                                                                                                                                                                                                                                                 تَسَل۫سَلَ ذاک الدَّورُ یَو۫می و لَی۫لَتی

و لستُ اری الانسانَ غیر دعٰائِهِ                                                                                      جناب الإٓلهِ لحظةً لِف۫تَ لحظةٍ

تُصَلّی له سبحانَهُ لَس۫تَ شٰاعِراً                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      کما أنّ الاشباحَ و الأرواح صَلَّتِ

یُمیتُ و یُحیی کُلَّ آنٍ نُفُوسَنٰا                                                                                             کَذاک إلیهِ نرجِعُ کلَّ لَم۫حَةٍ

تجدّدُ أمثالِ العوالِمِ کلِّها                                                                                                          عَلٰی هیأةٍ موزونةٍ مستدیمةٍ

تجدّدُ أمثال علی حفظ نظمهٰا                                                                                                  بدائعُ صُنعِ اللهِ فی کلَّ بِد۫عَةٍ

مَتیٰ غابَ حتّٰی اُط۫لُبَ الهادی إلیه                                                                                                و مَا الهادی إلّا جِلوَةٌ منه جَلَّتِ

---------------------------------------------------444-----------------------------------

خِفاهُ ظُهورٌ فی الظُهور خفائُهُ                                                                                                      و فی قُربهِ بُعدٌ و فی البُعدِ قُربَتی

و مِن دَأبِهِ أن یَظ۫هَرَ ثم یَختفی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    و فی القبضِ و البَس۫طِ مُفادُ عقیدتی

و فی القبض بسطٌ ثم فی البسط قبضُهُ                                                                                                                                                                                                و ما البسطُ و القبضُ سوی بسطِ قَب۫ضَةٍ

قضاءٌ و قرآنٌ و قبضٌ تَرادَفت                                                                                                       ففِی القَدَرِ الفُرقانِ أنحاءُ بَس۫طَةٍ

ففی الرّوح قبضٌ ثم فی القلبِ بسطُهُ                                                                                           و ما بِالتَّجٰافی صورةٌ مّٰا تَسَرَّتِ

یُمَثَّلُها صُق۫عُ خیالِکَ بعد ذا                                                                                                      یُجَسَّمُها فی الطبعِ طابعُ هیئةٍ

و ما هو قرآنٌ فجمعٌ و بٰاطِنٌ                                                                                                   و مَا الجَمعُ إلّا الحکمُ فیهِ بُرمَةٍ

و ما هو فرقانٌ فشرحٌ و ظاهرٌ                                                                                                               و ما هو تفصیلٌ فَمَرهونُ کثرةٍ

و من کان عن روح الکتاب بِمَع۫زِلٍ                                                                                                                فَما ان۫تفع مِن شَدَّ حرفٍ و َ مَدَّةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            هو الصَّمدُ الحقُ أی الکلُّ وحدَةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            هو الأولُ فی آخِرِ ال۫آخِریَّةِ

هو الصَّمدُ الحقُ فلا ثانِیَ لهُ                                                                                               فما الشبهةُ تُرویٰ عَنِ اب۫نِ کُمُونَةِ

----------------------------445-----------------------------------------------

و معناهُ لا جَو۫فَ لهُ فَهُوَ مُص۫مَتٌ                                                                                               کما فسُرَّ مِن۫ أهلِ بیتِ النُبوِّةِ

فما ذرّةُ إلّا حیوةٌ تجَسَّمَت                                                                                                       وسٰائر الأوصٰافِ کذاک بِجَمَّةٍ

فصٰارَ السّویٰ غیرَالسّویٰ غیرَ أنَّهُ                                                                                                         شئُونٌ و آیاتٌ لِذاتٍ فریدَةٍ

فَمَن۫ هو مَعلولٌ و مَن هو علةٌ                                                                                                لَدَی الصَّمدِ الحقِّ الوحیدِ بَسطوةٍ

و قد کانتِ الدنیا غَروراً لِأهلها                                                                                                            لِمٰا أنّها تَغتا لهُم أیَّ غِی۫لَةٍ

فتُوهِّمُهُم أنّ السَّمٰواتِ وَ الثَّریٰ                                                                                                                                                                                                                                                                                                               و ما فیهما فی الکونِ مما استقلَّتِ

اذا جاءَ هُم کشفُ الغِطاءِ فأنّما                                                                                                    عِیاناً رَأوا قد کانوا فیه بغفلةٍ

متٰی طَلَعَت شمسُ الحقیقةِ تفضحُ                                                                                                                                                                                                                                                                                                 خفا فیشُ مٰا فی ظلمة اللیل خَفَّتِ

و هل أنتَ إلَّا الرّوح و الجسم و القُویٰ                                                                                                                                                                                                              و هل أنتَ إلا وحدةٌ فی الکثیرةٍ

فما أنتَ إلَّا واحدٌ ذو مراتب                                                                                              تری ذاتَکَ مرآتَهُ قَد۫ تَجَلَّتِ 

ولابدّ من فرقٍ کشئٍ و فَی۫ئِهِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  و لیس کَمَی۫زِ الشئِ و الشئِ فاث۫بُتِ

  هو الصَّمدُ الحقُّ کذاک کتابُه                                                                                                                                                                                                                                                                                                         و ذا الحکمُ فاق الشمس عندَ الظهیرةِ

----------------------446----------------------------------------------------

کذاک النبیُّ الخاتمُ فی النبوّةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             هو الصَّمدُ هل کنتَ من اهل دُر۫بَةٍ 

محمّدٌ المبعوثُ ختمُ النبوّةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           کذاک کتاب اللهِ من غَیرِ لُب۫سَةٍ

هو المعجزُ الباقی من دین أحمد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   هو نورُهُ المُنجی من کلّ نِق۫مَةٍ

و الإعجازُ بالأسلوب أو بالفصاحةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      أو الأمرُ فی ذاک عَلٰی نحوِ صَر۫فةٍ

و معجزهُ الباقیُ مِن فِع۫لِهِ تَرٰی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        بِیَث۫رِبَ مِن تعیینِهِ سمتَ قبلةٍ

بِلا شاخِصٍ أو جَد۫وَلٍ مِن جداول                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              بلا ربعٍ اُسطرلابٍ أو أیّ صَنعةٍ

ولکن بِنور اللهِ من یثرب رَأیٰ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             مَعَ البُعدِ بیتَ اللهِ یٰاحُس۫نَ رُؤ۫یَةٍ

فقامَ إلی المیزابِ مِن أمر ربَّه                                                                                          تَعَیَّنَ سمتُ القبلةِ فی مدینةٍ

الی الآنَ هذا المعجزُ کان بٰاقیاً                                                                                              و فی ال۫خَو۫ضِ فیهِ ما لَنٰا مِن وجیزَةٍ

فلیس نبیٌّ بَع۫دَهُ فَمَنِ ادَّعٰی                                                                                                  هُوَ ال۫مُتَنَبیُّ بِلٰطَمثِ ریبَةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            عَلٰی قَدرِ وُس۫عی کٰانَ قرانُهُ معی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            فلا خوف من شرّ النفوسِ الشریرةِ

--------------------------------447---------------------------------------------

إذ کان بیتٌ اُصفَرَ من کتابِهِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             فلیس ببَیتٍ بل وِجٰارُ ضُبُوعةٍ

ویٰا مَن أراد الإعتلاءَ إلَی ال۫عُلٰی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      فَطوبٰی لِذاتٍ وَ هی۫ ذاتُ عُلِیَّةٍ

فلو لم یکن فینَا القبولُ إلَی ال۫عُلٰی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    لَمٰا کانَ قرآنُ الرسولِ بِقُد۫وَةٍ   

و حیثُ بَدٰا فینا العروجُ  إلَی الذُّریٰ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 لَنٰا فی رسولِ اللهِ تحثیثُ أُس۫وَةٍ

تَفَقَّه۫ بِمٰا قد فُصَّل فی النبوّةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          علیک بما أُهدیکَ من غیرِ مُهلةٍ

نبوّةُ مَن کانَ مِن اللهِ مُر۫سَلاً                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     هی الخاصّةُ المقرونةُ بالشریعةِ

و أخریٰ لمَن کانَ مِن أهلِ ال۫ولایةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     هی العامَّةُ فی کلَّ عصرٍ و دَو۫رةٍ

و قد ختم الأُلٰی ظهورً بأحمد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  محمّدٍ ال۫محمودِ مِن ربّ العِزّةِ

و أما بُطوناً فهو عینُ النبوّةِ                                                                                                        به یستنیرُ أُمّةٌ بَعدَ أُمّةٍ  

و کلُّ نبیٍّ کانَ من قبلُ یَس۫تَضی                                                                                                 بِمِشکٰوةِ عَی۫نِ الرَّحمةِ الأحمدیَّةِ

فمَن۫ أعرض عن منطق الوحی الأحمدی                                                                                             فَمُن۫سَلِخٌ عن فطرةٍ بَشَریّةٍ

و مَن آمَنَ فی غُرَّ نور الوَلایةِ                                                                                                          فقَد۫ خُلّصَ مِن۫ ظُلمةٍ مُد۫لَهِمَّةٍ

--------------------------448----------------------------------------------

و مَن۫ لم یکُن مِن حظِّ عِر۫فانِهِ اح۫تَظیٰ                                                                                              فَمِمَّا اس۫تَلَذَّ مِن أَفانینِ حَظ۫وةٍ  

و مَن۫ لم یکُن مِن ضَو۫ءِ برهٰانِهِ اه۫تَدیٰ                                                                                       فَلَن یُه۫تَدیٰ قطُّ بقَط۫عٍ و بَتَّةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            و مَن۫ اظلمُ مِمَّن عَلَی اللهِ یَف۫تَریِ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            ومِمَّن رسولَ اللهِ آذیٰ بِفِریَةٍ

بأنَّ رسولَ اللهِ مِن۫ بینِ أمَّتهِ                                                                                                            قدِ ار۫تَحَلَ مِن۫ غیر نصِّ وَصیَّةٍ

و لو لم یکن غیر الغدیر لقد کَفٰی                                                                                               لِمُس۫تَرشِدٍ وَه۫وَ من أهل ال۫حَمیَّةٍ

فکیفَ نُصُوصُ ال۫فِر۫قَتَینِ تَوٰاتَرت۫                                                                                                    بمث۫لِ الغدیر فی جَدیرِ الخَلیفةِ

ألٰا و علیٌّ کٰانَ یُع۫رَف بِال۫وَصیِّ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             بأخبٰارنَا ال۫مَو۫ثُو قةِ ال۫مستفیضةِ

و أنت ترٰی بینَ سنام الصَّحابَةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                           هو وحدهُ کانَ بِهٰذِی ال۫خصیصَةِ

عَلٰی مٰا هو ال۫معمولُ بینَ الجماعةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                             فحٰاشٰایَ عن بَحثٍ عنِ الأفضَلِیَّةِ

لِأنّ القیاسَ صحَّ فی ما تجانَسَت                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 و أیُّ جِناسٍ بینَ نورٍ و ظُل۫مَةٍ

و مَن۫ هُمُو أعرٰابٌ من النّٰاسِ و ال۫وصیّ                                                                                                                                                                                                                                                                   فیرتَجزُ فی الفضلِ عندَ السَّقیفَةِ

--------------------------449----------------------------------------------

إذا کٰانَ جمعٌ کلّهم أهلُ العصمةِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               لَصَحَّ الحِوارُ عند ذٰا بِال۫فَضیلةِ

فَیُوزَن۫ اُولوال۫عَز۫مِ و المرتضیٰ علی                                                                                    بأنَّهُمُو من کانَ أولٰی بِخِلّةٍ

وَ أَدَبَّنَا ال۫قُرآنُ فِی الأفضلیَّةِ                                                                                               فَفِی الرُّسُل أو فِی النبییّنَ حُجَّتی

علیٌّ إمامُ الکلَّ بعدَ نبیِّنٰا                                                                                                 عَلَی الکلَّ فی کلَّ صفاتٍ سنیَّةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            و مَن۫ أَظ۫لَمُ یٰا قَومِ مِمَّن قَدِ ادَّعٰی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            إمامةَ دینِ اللهِ مِن۫ غیرِ عِص۫مَةٍ

وَ مَن۫ کٰانَ فِی ال۫أمسِ علی الظُّلمِ نالَه                                                                                                مِنَ الیومِ عهدُ اللهِ یٰا مِن ظلیمَةٍ

و لابُدَّ لِلإسم الآلهِ مِنَ الّذی                                                                                                               نُسَمّیهِ کوناً جٰامِعاً فی الرَّقیمَةِ

هو القلب بالإطلاقِ فی کلّ عٰالمٍ                                                                                                                                                                                                                                                                                                               هُوَ الشمسُ فی الآفاقِ عند البَصیرةِ

وجودُهُ لطفٌ فی نِظامِ ال۫عَوٰالمِ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         وَ لَن۫ تَخ۫لُوَ الأرضُ مِن أنوارِ حُجَّةٍ

بذٰا حَکَمَ ال۫عقلُ بِبُر۫هانِهِ السَّنیّ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          و اُل۫سِنَةُ النَّقلِ عَلٰی ذاکَ دَلَّتِ

ألا إنَّه-والعصرِ-مِن۫ صُل۫بِ ال۫عَس۫کریّ                                                                                                                                                                                                                                                                                سَلیلُ رسولُ اللهِ و اب۫نُ الأئمَّةِ

------------------------450------------------------------------------------

م ح م د المهدیُّ بالحقِّ قٰائِمٌ                                                                                                  بِذٰاکَ اعتِقای مِن۫ عُلُوقٍ نَفیسَةٍ

بِذٰاکَ اعتِقادی عن صمیم معٰارفی                                                                                        معٰارفِ مٰا فی لُجَّتی و سَفینَتی

علیک بِدُرٰ۫جِ الدُّرّ نَه۫جِ الوَلٰایَةِ                                                                                               لِمٰا فیهِ مِن۫ أس۫رارِهِ ال۫مُس۫تَسِرَّةِ

بِذٰاکَ اعتِقادی مِن صفایا أدلَّتی                                                                                        بلا دخلِ تقلیدٍ و رسمٍ و سُنَّةٍ

و أشهد۫ باللّهِ علٰی ما عقیدَتی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              بِلا ریبِ وسواسِ بِلا شوبِ شُب۫هَةٍ

بِذٰاکَ اعتِقادی مِن عَطٰایا جنابِه                                                                                                                                                                                                                                                                                          و خیرُ العَطٰایا للنُّفُوسِ السَّعیدَةٍ

علی ما هَدانَا اللهُ جَلَّ جَلٰالُهُ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               لَهُ الحمدُ ثمَّ الحمدُ مِن غیرِ فِترةٍ

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            تَصَفَّح۫تُ أو۫راقَ الصَّحائِفِ کلَّها

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 فَلَم۫ أرَفیهٰا غیرَ ما فی صَحیفَتی

اَمِن مثلها نورٌ بسیطٌ تَوَحَّدَت                                                                                                               بِشَئٍ اذا قد واجَهَت۫هُ لبُغ۫یَةٍ

تَجَرُّدُهٰا مِمّٰا هِیَ لِلطَّبیعَةِ                                                                                                 یُفیدُ بَقٰاءَ النَّفسِ لِل۫أََبَدِیَّةِ

یُحِبُّ ال۫بَقٰاء کل شیءٍ بِسُوسِهِ                                                                                                فأصلُ ال۫بَقاءِ ثابِتٌ بال۫بَدیهَةِ

----------------------------451----------------------------------------

دیوان قسمت پنجم بخش 1

--------------------------------------405--------------------------------------

------------------------------برقی از طلعت جانانه---------محرم1409=شهریور67

مژدگانی که دلارام به دیدار آمد                                                                بارها برده دل و دین و دگر بار آمد

با همه پرده بر پرده چه بی پروای                                                            کاین چنین ساخته بی پرده پدیدار آمد

عقرب و قوس قرین و مه و مهرش بقران                                               تیر ناوک به کمان در پی اشکار آمد

گوهری با همه نقّادی خود در کارش                                             گوهری را سره دیده است و خریدار آمد

گفت اینها همه دُر چیست که در دامن تو است                             گفتم از لعل جگر دیده دُرَر بار آمد

خال هندوی تو را دل به عبث کرد هوس                                                  لیک در چاه زنخدانت گرفتار آمد

گفت بی سوز و گدازت نبری راه به دوست                                                  که نه هر سنگدلی قابل دیدار آمد

نو گل پرده نشین را نگر ای باد صبا                                                                        پیرهن چاک زد و شاهد گلزار آمد

مدّعی و سخن از گوهر یکدانۀ عشق                                                                           او که خر مهره شناس است به بازار آمد

دُرج اسرار الهی دل آنآگاهی است                                                                  سِر نگهداشت اگر تاج سرِ دار آمد

---------------------------------------------406-----------------------------------------

برقی از طلعت جانانه درخشید وحسن

از سر شوق و شعف باز به گفتار آمد

--------------------------------------------گنجینه -----------------------------آذر1364ه ش

سینه آن گنجینۀ قرآن و فرقانست وبس                                                             سینۀ سیمینه   سرخیل خوبانست وبس

نغمۀ عنقای مغرب آید از آنسوی قاف                                                  مشرق شمس حقیقت قلب انسانست وبس

قرصۀ مهر ومه اندر عرصۀ کیهان دل                                                                             روشنیّ شعلۀ شمع شبستان است و بس

غرقۀ دریای نور وحدت اندر کثرتش                                                               هر طرف رو آورد بر روی جانانست و بس

سرّ سالک از فروغ آیت الله نور                                                                    مطلع انوار عرفانست و برهانست و بس

عاشق شوریده خود جز جلوۀ معشوق نیست                                                                     در دو عالم بر سر این سفره مهمانست و بس

روضۀ رضوان رضای شیر اندر سلسله است                                                                                           کار ما با کاردانی جهانبانست و بس

وحدت تدبیر وضع دائم سمع الکیان                                                       نظم موزون نظامی عین میزانست و بس

-------------------------------------407-------------------------------------------

سایۀ سیمای زیبای دل آرای نگار                                                                         اینچنین بر بوم و بر پیوسته تابانست و بس

ماء دافق کون جامع از غمایش تا عماست                                                         لوحش الله عقل در این نکته حیرانست و بس

دیدگان برزخیت تا نگردیدند باز                                                               ادّعای عاشقیت بحت بهتانست و بس

از پریشان روزگاری حسن بشنو که وی

سر خوش اندر مجمع جمع پریشانست و بس

--------شراب طهور محمّدی----------------------اواخر ع1   1408ه-----

ای دل بیا به گلشن صدق و صفا رویم                                                               بی کبر و بی ریا بسوی کبریا رویم

از ساقی شراب طهور محمّدی                                                                                                   پاک از تعلّق دَنَس ماسوا  رویم

از هرچه جز هوای خدایست وارهیم                                                                  سوی سعادت ابدی بی هوا رویم

از عشق و عاشقی سخنی بر ملا کنیم                                                              بی عشق و عاشقی حقیقی کجا رویم

حبّ بقا که در دل اشیا سرشته اند                                                             خوش آن که در لقای فنای بقا رویم

----------------------------------------408--------------------------------

زین دیو و دد بصورت انسان شهر و ده                                                                                          در بارگه قدس ولیّ خدا رویم

از شرّ شیخ نجدی جرثومۀ حسد                                                                                                اندر پناه خالق ارض و سما رویم

بیگانگان کجا و در آشنا کجا                                                                                               بیگانه شو که تا به در آشنا رویم

گاوان خوش علف بچرانید در شعف                                                                              گر آدمی بیا ز چرا بی چرا رویم

چون چاره جز که سازش با روزگار نیست                                                 به آنکه با تحمّل و صبر و رضا رویم

شیطان که جزءِ عالم ومربوب آدم است                                                         یا رب عنایتی که ز چنگش رها رویم

حُسن نهاد از حسن و از عدو عناد

از لطف دوست بی غم از این ماجرا رویم

------------------------------کعبۀ عشق----------------------------

باز از یاد تو در سوز و گداز آمده ام                                                                             به گدایی به سر کوی تو باز آمده ام                            

چه مرادی که مریدی چو تو نادیده کسی                                                چه مریدی که ز نازت به نیاز آمده ام                            

 

 

 

-----------------------------------------409---------------------------------------

تو که نزدیکتر از من به منی میدانی                                                                        که من خسته دل از راه دراز آمده ام                 

 همه جا کعبۀ عشق    است و من از دعوت دوست                                          تا بدین کعبه در خاک حجاز آمده ام                

سمت رندی خود را به دو عالم ندهم                                                                که نه چون شیخ ریا شعبده باز آمده ام                

برگ یا سان من امید عطا پاشی تو است                                                               از خطا پوشیت ای بنده نواز آمده ام                

در سیه چال فناذشش جهتم جال بلا                                                                        زان نشیب از کرم تو به فراز آمده ام                

سفرۀ رحمت گستردۀ تو خواند مرا                                                                                   بر سر سفرۀ بازت به جواز آمده ام                

طاق ابروی تو ام حاجب ذاتست و صفات                                                          که به محراب عبادت به نماز آمده ام                

پرده افکنده هزاران و چه بنمود و نمود                                                              که در این پردگی خلوت راز آمده ام                

طایر قدسی ملک و ملکوتست حسن

حیف چون صعوه که در چنگل باز آمده ام                

-----------------------------------------410--------------------------------------

در وصف نصوص حکم شرح بر فصوص فارابی گفته ام

به اسم الهی قلم زد رقم                                                                                                           نصوص حکم بر فصوص حکم

نصوص حکم را موازین قسط                                                                                                           بیابی برایت نه بیش و نه کم

موازین قسطی که صد بار به                                                                                                        ز مرآت اسکندر و جام جم

مر این مخزن معرفت را قیاس                                                                                                                     نشاید به دینار کرد و درم

چه زیبد بنزدیک آب حیات                                                                                            جماد ار چه باشد چو زیبا صنم

مبانیّ آن امّهات و اصول                                                                                                             معانی آن زاد راه اَهمّ

گرانمایه عمرم بسی روز و شب                                                                                       بفکرت بشد تا که شد منتظم

فروزد چو یک گوهر شبچراغ                                                                                                       چو پیش آیدت مشکلات بُهَم

شناسی که ناظر بود اندر او                                                                                                        چه قرآن و عرفان و برهان بِهَم

مفسَّر به تفسیر انفسی اند                                                                                                      دَراری آیات و اخبار هم

---------------------------------------------411--------------------------------------------                                                      

حسن را خداوندگار کریم                                                                                                             چنو یادگاری نموده کرم

که بر طاق مینای گردان سپهر                                                                                      بپاید نماید مُقرنَس عَلَم

که تا رهروان را بود رهنما                                                                                                              به سر منزل بارگاه قِدم

چه آن رهروی را که باشد عرب                                                                                   چه آن رهروی را که باشد عجم

به اسم خداوند در مفتتح                                                                                                                           به حمد خداوند در مختتم

----------------------مهر مهرویان-----------------------------اواخرمحرم1408ه                            

ار نباشد سوز دل دل را چه سودی داشتن                                                                   بهر امّید ثمر باید شجر را کاشتن

سینه می باید بود گنجینۀ اسرار حق                                                                                          ور نه انبانی در او اوهام را انباشتن

نور دانش بینش ذاتست و تو گرد آوری                                                                                           آنچه را عاقبت می بایدش بگذاشتن

مردمی چبود بنزد مردم دانا سرشت                                                                                           پرچم علم و عمل را بی ریا افراشتن

خردلی شر را به خیر محض چون داری روا                                                                                                                                           بدگمانی را چرا در کار حق انگاشتن

--------------------------------------------412----------------------------------------------

مهر مهرویان حسن را دین و آیین است وبس

کفر باشد مهر مهرویان ز دل برداشتن

-----------------------------ما و قرآن ----------------------اوائل محرم1408ه ق

ما و قرآن و تو خود هر دفتری خواهی گزین                              زانکه لا اکراه فی الدّین است حکم عقل و دین

ره بکوی یار بردم بی نشانی از کسی                                         سر بدست دوست دادم در جهانی پیش ازین

دردها دیدم ندیدم هیچ دردی چون فراق                      مر مرا زین درد باشد اشک و آ ه آتشین

وهم ظاهر بین چه داند آنچه را می یابدش                                                                   روح قدسی در مقام قرب ربّ العالمین

بحث مفهومی چه سودی بخشدت بی علم عین                          سایه بینی و ندانی رتبت حقّ الیقین

عقل ره پیمود امّا بزوغ و از افول                                                                  عشق فریادش بر آمد لا احبّ الآفلین

یکدل و دلدار داری در صراط مستقیم                                                           راههای دیگر است  و دیوها اندر کمین

حسن صورت را نگر در صنعت ماء مهین                        هم بصورت آفرین هم بصورت آفرین

----------------------------------------------413---------------------------------------

در رحم بودی جنین و آمدی در اینجهان                                                                        اینجهان با آن جهان هم در مثل باشد جنین

سیر آفاقی چه باشد ار نداری انفسی                                        بی حضور دل چه میخواهی  ز تعفیر جبین

زیج و اسطرلاب و ربع و لبنه و ذات الحلق                                                    یعنی اندر عرصۀ سمع الکیانی ذرّه بین

بعد از این دست من و دامان آن رشگ پری                                     زین سپس چشم من و احسان آن حسن آفرین

با حسن از درد عشق و عاشقی میگو سخن

حیف  باشد  خوردن حنظل بجای انگین

------------------آسوده----------------رجب1406ه ق

لب فرو بسته ای از چون و چرا آسوده                                         دیده بر دوخته ای  جز ز خدا آسوده

در ره دوست فنایی که بود عین یقین                                           سر و جانست چو در دست فنا آسوده

برق غیرت قلق و ذوق و عطش آرد و وجد                   عزلت و غربت و تسلیم و رضا آسوده

آدم آن یوم الهیّ و شب قدر نُبی است                                                       که  غمایست و عمایست و هبا آسوده

------------------------------------414-------------------------------------

شرف نفس گر آلوده نگردد به هوا                                               همه نور است و سرور است و بها آسوده

وادی عشق که یکسر هیمانست و حیا                       آنکه او را هیمان است و حیا آسوده

آرزویی است که گویا نشود روزی ما                                            با تنی چند ز اخوان صفا آسوده

گفتم ایدل مثل منصب دنیاوی چیست                         گفت خاموش که درویش گدا آسوده

رشتۀ مهر و وفا تا نشود بگسسته                                              باش بر عهد اَلَستی به بلی آسوده

بی نیازی تو آورد حسن را به نیاز

به نماز است و به قرآن و دعا آسوده

----------------------------حدیث عشق------------مرداد1367ه ش

همی هوای تو دارم بسر دقیقه دقیقه                                        که در لقای تو دارم سفر دقیقه دقیقه 

بدین امید سر آید شبم که در سحرش                                        مگر به روی تو افتد نظر دقیقه دقیقه 

خیال وصل تو ام ار نبود آب حیاتم                                 فغان ز آتش سوز جگر دقیقه دقیقه 

 

 

 

------------------------------------415-----------------------------------

چه خون دل که خورد باغبان تا که دهد                                          نهال باغ امیدش ثمر دقیقه دقیقه 

چگونه رسم قرارم بود که از رسمت                                            جهان شود همه زیر و زبر دقیقه دقیقه 

چه طلعت است که هر که جلوه اش ببار آرد                  دوباره عالم بی حدّ و مرّ دقیقه دقیقه 

چه ملکت است که با نظم خاص از هر سو                   قوای بی عدد آید بدر دقیقه دقیقه 

هزار مرحله را  پشت سر نهادم و دارم                                        هزار مرحله خوف و خطر دقیقه دقیقه 

دل فگار من و زلف چنبرین نگارم                                  کند حکایت از یکدگر دقیقه دقیقه 

که قدر لذّت سوز و گداز را داند                                                    فتد چو مرغک بی بال و پر دقیقه دقیقه 

بکام دل برسیدن شگفت پنداریست                                            که میزند به تن و جان شرر دقیقه دقیقه 

بطوف کعبۀ عشق است آسمان و زمینش                   چنانکه انجم و شمس و قمر دقیقه دقیقه 

نه ساز عشق که با عقل و نفس دمساز است                            برقص آمده کوه و کمر دقیقه دقیقه 

حدیث عشق اگر خواهی از حسن آموز

که درس عشق نماید ز بر دقیقه دقیقه 

--------------------------------------------416----------------------------------------

-------------------------------------------یا علی ---------------------------------------

قلم از نعمت سخندانی                                                                                             آمده بر سر سخندانی

ز آب کوثر بشست صورت لوح                                                                      بهر تحریر وصف انسانی

که پس از ختم انبیا احمد                                                                                            می نیابی بسان او ثانی

شویم از مشک و از گلاب دهن                                                                   گویم ای نور پاک یزدانی

محور دائرات ادواری                                                                                                   مرکز حکمت و جهانبانی

لنگر کشتی جهانهایی                                                                                                               کهکشان سپهر امکانی

بحر لطف و سخا و ایثاری                                                                                           ابر نیسان جود و احسانی

کوه حلم و وقار و تمکینی                                                                                           سدّ طوفان جور و طغیانی

روح شهر ولایت رجبی                                                                                               سرّ ماه رسول شعبانی

هم که شهرالله مبارک را                                                                                            لیلة القدر با همه شأنی

-------------------------------------------417---------------------------------------------

اب اکوان و ام امکانی                                                                                 طوبی و سدره ایّ و رضوانی

رقّ منشور ماسوی اللّهی                                                                         نور مرشوش عین اعیانی

بر همه کائنات مولایی                                                                                                که ولی خدای سبحانی

همّت عارفان رهواری                                                                 حجّت اهل کشف و برهانی

دیده ام من گدای کویت را                                                                           ز گدایی شده است کمپانی

صورت از خویشتن کنی انشا                                                                      به چهل خانه بهر مهمانی

بر کنی در ز قلعۀ خیبر                                                                                                نه بزور غذای جسمانی

دست پاکت نکرد مسّ او را                                                                         دور اندازیش به آسانی

تا چهل اَرش قذف کرد او را                                                                         همّت و عزم نفس نورانی

کامل آنست اماته و احیا                                                                             یا که قذفی نماید این سانی

او خلیفه است همچو مستخلف                                                 بایدش بود آنچه زو دانی

تا قیامت کم است ار گوید                                                                           کاملی شرح فعل نفسانی

-------------------------------------------------418------------------------------------

مصطفی مرتضی شناس بود                                                      نه چو من طفل ابجدی خوانی

به ملاحت ملیحتر از صد                                                             یوسف مصر ماه کنعانی

به فصاحت هزار بار افزون                                                            از هزاران هزار سحبانی

تو لسان اللّهی که قرآن را                                                         بدرستی لسان فرقانی

قلب یس و سرّ طاهایی                                                                              هل اتی را عطای رحمانی

حلقۀ باب جنّت از حلقش                                                            یا علی آید از ثنا خوانی

سوره نسبت است با قرآن                                                         نسبت تو به جمع روحانی

در میان صحابۀ خاتم                                                                   همه جسم و تو جسم را جانی

فصّ انگشتر ولایت را                                                                 نقش نام تو داشت ارزانی

مصطفی را وصیّ یکتایی                                                            که به عصمت وعای قرآنی

فاطمه آن که بود بنت اسد                                                          کیست فرزندش شیر ربّانی

به قضا و قدر غدیرت داد                                                              حشمت و شوکت سلیمانی

------------------------------------------------419------------------------------------------

کیست جز تو که مولدش کعبه است                                            جز خدا کیست باعث و بانی

باز در خانۀ خدا بینی                                                                   آنچنان ضربتی به پیشانی

اوّلت مسجد آخرت مسجد                                                         مولد آن این محلّ قربانی

گاه توزین وزن انسانها                                                                 آن تو مکیال و آن تو میزانی

تثنیت در امامت است غلط                                                         داند آن را ز عای و دانی

شد خلافت به ظاهر و باطن                                                        قسمت از رسم و راه شیطانی

بهر اسکات خلق نادانی                                                                             گفته آمد ز حلق نادانی

تجزیت را چگونه راه باشد                                                           در صفایای خاص سلطانی

شرط نسبت تجانس است و کجا                                                آن تو و فلان و بهمانی

صاحب عصمت و امامت با                                                           دو سه اعرابی بیابانی

آنچه گفتند وآنچه میگویند                                                          برتر از این و برتر از آنی

در حقیقت ورای تعبیری                                                             درعبارت علی عمرانی

 

 

------------------------------------------------420----------------------------------------

حسن از فیض قدس مرتضوی

نیک بنموده است دُر افشانی

آقایی بنام محمّد قائمی امیری متخلّص به پور کاشف وفّقه الله سبحانه الی مرضاته گرانمایه

نامه ای منظوم حاوی سؤالی چند در اصول عقائد بدین حقیرارسال داشت و جواب آنرا نیز

به نظم متوقّع تود که ما هم امتثال کرده ایم سؤال و جواب هردو در جریدۀ فرید کیهان اندیشه

شماره10بهمن و اسفند1365بطبع رسیده است لذا در دیوان به متن جواب اکتفا شده است و

مفاد سؤالها در اثنای ابیات جواب معلوم میگردد

با نام خدای کاشف اسرار                                                           لوح است و قلم همیشه گوهربار

از علّم بالقلم قلم در وجد                                                           آمد که به روی لوح شد رهوار

عنقاست قلم که ما سوی الله را                                                باقدرت حق گرفته در منقار

ن و القلم از قضای آنسویی                                                        هر دم به نگارش است اندر کار

ن و القلم آمد آمه و خامه                                                           خامه همه نور و آمه اش انوار

نوری که فروغ آن بود انجم                                                          بل آنچه شموس باشد و اقمار

---------------------------------------------421------------------------------------------

آری به مکانت قلم ایزد                                                                               سوگند خورد به خوبی کردار

کار قلم است راز دل گفتن                                                          در کسوت نثر و هیأت اشعار

اعجاز قلم نگر که در صورت                                                         معنی لطیف را کند ستوار

لوح و قلم اند در کف کاتب                                                           زان لوح و قلم مدام برخوردار      

آن لوح و قلم چو آید در نطق                                                       آیند مر این دونیز در گفتار

آن واسطه است و این بود آلت                                                    فرقست میان این و آن بسیار

هر خرد و کلان نشأت دانی                                                         آیات حقایق اند در ادوار              

نازل شود از خزائن عالی                                                                            بیرون ز شماره دمبدم اقدار

هر سر به لیاقتش عطا یابد                                                         افسر به سری و بر سری افسار

هر نقش که روی رقّ منشور است                                             در اوج و حضیض هست در تسیار

یک نقطه مر کتاب تکوین را                                                         اکوان و عوالم است در اکوار

زان حسن و جمال غیب بی عیب است                                       این غنج و دلال گنبد دوّار

--------------------------------------------422-----------------------------------------

این طرفه عجب که گوهر معنی                                                   از دست قلم شده است در رفتار

تدوین قلم به صورت تکوین                                                          طرفه عجب دگر بود ای یار

بر لوح مطهّر دل خاتم                                                                 گنجینۀ علم حضرت ستّار

قرآن که مهین کتاب یزدانست                                                     لوح و قلمش نموده است اظهار

از لوح و قلم پدید آمد آن                                                             دریای پر از حقایق ذخّار

از لوح و قلم است صورت عینیش                                                این صورت کتبیش بدین ابزار

هر دم صلوات حضرت بیچون                                        بر خاتم و بر ائمّۀ اطهار

بر هر تقی و نقی که از آل اند                                                     آنسان که روایتست در اخبار

از ساحت پور کاشف فاضل

شد نامۀ دلنشین او دیدار

از حُسن سریرتش خبر داده است                                               در حقّ من آنچه داشت استظهار

----------------------------------------------423----------------------------------------

ما را است دعای خیر در حقّش                                   خیری که جزا بیابدش اخیار

باید که جواب نامه را دادن                                                          زیرا که ادب مرا کند دادار

در پاسخ پرسش شما ز آغاز                                                       باید که کنم ز خویش استغفار

زان رو که سراب بینی و از دور                                                    آبت به نظر در آورد پندار

زان دل که دچار خواب غفلت شد

گویم که چگونه می شود بیدار

از سرّ حدیث طینت و دیگر                                                          انذار و بیان آن رسد ابشار

از تزکیت خدای سبحانی                                                            بامنطق عقل و صحّت منظار

آنسان که نه جبر هست و نی تفویض                                          بل عبد به فعل خود بود مختار

بنیوش جواب یک بیک را تا

بر صدق مقالتم کنی اقرار

اندر حرم حقایق هستی                                                            از باب وجود خود بیابی بار

-------------------------------------------424-----------------------------------------

زان رو که تو را در عرصۀ هستی                                  دادار بیافرید چون رادار

از هر چه که خواهیت خبر دهد                                    این صنعت حیرت آور فرزار

فربارۀ او نیاید اندر گفت                                                              بر خاک فتد به پای او فرخار

رادار چه جفر جامع خویشی                                                       از خویش نتیجه گیر ای جفّار

خواهی اگر ابن وقت خود باشی                                                 وقتی بگزین و خالی از اغیار

در پیش بنه صحیفۀ نفست                                                         واقرا کتاب نفسک العبّار

در خلقت تو به صورت رحمان                                                       در سورت خود بگفت کالفخّار

اعضاء و جوارح و قوایت را                                                            روح است نگاهدار چون مسمار

عزم و ادب و طلب حضوری را                                      میساز شعار خویشتن هر چار

از غیب و شهادت تو می باشد                                                    هر حرف صحیفه ات دو صد تذکار

هر چند که ار بخوانی یک حرفش                                                گویی که بود جدید و بی تکرار

یک یک ز قوای ظاهر و باطن                                                        توری است که تا بدان کنی اشکار

------------------------------------------------425------------------------------------------

ور نه بهوس شده هدر هر یک                                                                     اندر ره نفس کافر غدّار

در وحدت صنع و حسن تصویرش                                                  از ماء مهین فکر خود بگذار

یک نقطۀ نطفه را چه اطواریست                                                 هرگز به شماره نایدآن اطوار

حدّیقف از برای او نبود                                                                                مجلای اتمّ واحد قهّار

او مرکز و کائنات می گردند                                                                         بر گرد وی همچو گردش پرگار

این نقطه ز نطق علّم الاسماء                                                                    شد ناطق و نیست مثل او دیّار

این ماء مهین سلالۀ طین است                                                                   بالید و بسوی حق شده سیّار

سیمرغ شگفت روضۀ رضوان                                                      گردید و بسوی حق شده طیّار

سیمرغ چنینی و بدن وُکرش                                                                      کانرا بنموده است استیکار

گویا که نباشداین نظر لایق                                                                         نسبت بدهی به مرغ بو تیمار

این نطفه قلمزن و سلحشور است                                                             نجّار و مهندس است یا معمار

زین نطفه هر آنچه زین نمط گویم                                 گفته نشده است عشری از اعشار

---------------------------------------------426-----------------------------------------

در صنعت برّو بحر این نطفه                                                                         در فکر برو به خلوت اسحار

آنگاه به صنع صانعش سازی                                                                        برپای نما چو مرغ موسیقار

علم است و عمل غذای انسانی                                                                               علم وعملی که نور بدهد بار

از صمت و سحر وقار و نور آید                                                                                                                                                                                                                                                                   آنسان که حضوری آید از اذکار

اندر ره دوست هر چه پیش آید                                                                                                                                                                                    با همّت و عزم بگذر و بگذار

در نزد خرد نه شخص انسانست                                                                                                                                                                                حیوان علیف و سر خوش نشخوار

در اسم یکی و در مسمّایند                                                                        بیوار فزون به قوّت بیوار

بنگر که سه جعفرند در صورت                                                     از کاذب و صادق و دگر طیّار

                                                                توحید حقیقتی است یکتایی

جز او نبود ز دار و من فی الدّار

بینی که ورای کثرت موهوم                                                        جبر است دروغ و خوار و بی مقدار

جبر است و یا که حرف افسانه است                                                          افسانه نوشته اند در طومار

--------------------------------427-------------------------------------

حق است شئون کلّه فی شأن                                                                   خود فاطر و منفطر بود معیار

اغصان شجر به انفطار از اوست                                                  اوراق بر این قیاس و هم انوار

یک شخصی و از شمار بیرونی                                                                   ور نه کثرات خویش را بشمار

بر گو که کدام یک بود مجبور                                                                       با وحدت شخصی تو ای سرکار

حق جابر و آن دگر بود مجبور                                                                       پس وحدت حقِّ حق شده انکار

جبر است ز کاج بودن دیده                                                                          از نقش دوم که بیند آن بیمار

در مغنی قاضی عبد جبّار است                                                                   میداشت معاویه بدان اصرار

تا خلق خدای را فریبد از                                                                             این گونه کلام زشت ناهنجار

کاین فعل غلط ز من نمی باشد                                                                   باشد ز خدای جابر جبّار

بنمای مشام راوح را خوشبوی                                                   زین دسته گلی که رسته از گلزار

بوی خوش آنچنانه ای بیشک                                                                     شرمندۀ اوست کلبۀ عطّار

ذات صمد است عین اوصافش                                                    در فکرت عرشی اولی الابصار

----------------------------------428-------------------------

پس ذات وجود محض مختار است                                                               این مشت نمونه ایست از خروار

باید به دو اصل عمده پی بردن                                                                     تا وسوسه ها شوند در ادبار

یک اصل به امر حق بود ایجاد                                                                      امری که کسی در او نیابد بار

اصل دگر اینکه فعل را اسناد                                                                       بدهیم به این و آن در اقطار

در نزد خرد تمیز این از آن                                                                            آسان بود و نیابدش دشوار

برخاستن و نشستن است از ما                                                                 اما که به حول و قوّت دادار

از متّقی و وقایه و تقوی                                                                                             گاه ادب آگه است هر سالار

گویم به مثل که نور خورشید است                                                              تابید به جرم تاری دیوار

دیوار دو روی دارد و رویی                                                                            روشن شده است و روی دیگر تار

زی تار پدید آمده است سایه                                                                       اینک بنمای از وی استخبار

کاین سایه ز تست یا ز خورشید است                                                          گوید که همی ز من بود پا دار

خورشید بمن نداده است جز نور                                                 سایه ز من و از اوست نور و نار

----------------------------429----------------------------

هر چند که سایه می نشد ظاهر                                                                 ار نور خور نمی شدی ایثار

سایه است ز جعل بالعرض از خور                                                                بالذّات از او ندانیش زنهار

هر فعل صواب نور حق باشد                                                                       هر سیّئه ظلّ ما است بی اضمار

شر از بشر است ای نکو کردار                                                                   نفس است بسوی هر بدی امّار

خیر است ز حقّ و حمد وی واجب                                                               شر است ز نفس و فرض وی پیکار

پیکار چنان که مات او گردد                                                                          مر دیدۀ صد چو نادر افشار

تفویض چو جبر حرف بیهوده است                                                               شاید که به قول هر دو استسخار

شرک است دویی به نحو استقلال                                                             کفر است چو رأی فائل کفّار

توحید اگر به حق شود کامل                                                                       بر باد رود تمام این افکار

تفویض چو جبر دیده اش کاج است                                              آن راست چپ است و این چپش انگار

آنرا که دو چشم سالم است گوید                                               امری است ورای آن دو در انظار

----------------------------------430---------------------------

چون رنده و تیشه جبر و تفویض است                                          عدل است میان آن دو چون منشار

مر تزکیت خدای را باید

دانی به قیاس با دگر آثار

هر خیر در نظام هستی هست                                                                   آن خیر ز فعل حق کند اشعار

چون نفس براه ارتقا باشد                                                                           در تزکیتش بود به استمرار

هر چیز ز قوّه آید اندر فعل                                                                           از ذات حق است بدون استنکار

دل بسته نمی شود مگر از ما

یعنی که ز فعل زشت ناهموار

انسان که بده است نوع در این سوی                                                          آن سوی به جنس شد بدل هشدار

یعنی که بود خزانۀ سعیش                                                                         بذر خود و زرع و زارع و انبار

کز فعل بد آدمی است در سیرت                                                                                        گرگ و سگ و خوک و کپّی و کفتار

آن زخم زبان شوم زهرآگینش                                                                      در نفس نهفته کژدمی یا مار

----------------------------------431---------------------------------

دیندار نگردد آن فرومایه                                                                              تا هست اسیر درهم ودینار

از کعبه قرب حق بسی دور است                                                                تا قبلۀ اوست آنچه در شلوار

از حیلت عقل چون شده عاری                                                    هر کار کند نه شرمی و نی عار

دنیاست بر اهل دل بدان رتبت                                                                     چون گرسنه ای رسیده بر مردار

نبود غرض اینکه در ره معشوق                                                   بیهوده ز خویشتن شود بیزار

روشن بود این سخن که هر انسان                                                              در عیش ضروریش بود ناچار

جز این که نه همچو عیش حیوانی                                                              غافل بچرد به کوچه و بازار

از طینت مؤمن و دگر کافر

ابرار از آن و زین بود اشرار

سرّیست که اندر آن بود ترغیب                                                   در تزکیت نفوس از اقذار

چون تخم و زمین و آب هر یک را                                                  تأثیر شگفت هست در اثمار

یک تخم دو خاک را همی بینی                                                                   گویی که یکی گل است و دیگر خار

-------------------------------432------------------------------

فرمود خدا زنانتان حرث اند                                                          از طینت و حرث و بذرت این اخطار

پس تخم چو پاک باشد و حرثش                                                  از طینت پاک بذر شد پر بار

ور نه ثمرش چنان سمر گردد                                                      افسانه شود به نزد او انذار

هر چند جواب ما بود هر یک                                                        متنی که نیاز دارد استفسار

لیکن چو توغّلی شود در آن                                                         امّید که نور حق دهد اخبار

توفیق به اعتلای ذاتت را                                                            یابی ز خدای واهب غفّار

محظوظ شوی به نعمت قربش                                                    محفوظ بمانی از هر آزار

از داعی مخلص آملی بنیوش

می باش به کار خویشتن هشیار

----------------------------433---------------------------

در وصف کتابم گنجینۀ گوهر روان گفتم

نوری که بسرعتش روانست                                                       گنجینۀ گوهر روانست

گنجینۀ زاد زندگانی                                                                    گنجینۀ عمر جاودانی

گنجینۀ دفتر معانی                                                                    گنجینۀ گنج آسمانی

گنجینۀ شبچراغ عالم                                                                                نور دل و دیدگان آدم

گنجی که چو مهر و مه درخشد                                  تا نور به نوریان ببخشد

گنجی که مجرّد و مصفّی است                                                  نور صمدیّ حق تعالی است

نوری که ز صنع حسن مطلق                                                      کس نیست چنو ز حسن مشتق

نوری که فروغ او فروزد                                                               تا ریشۀ جهل را بسوزد

نوری به شروق برتر از برق                                                         نوری که گرفته غرب تا شرق

از لطف حقیقة الحقائق                                                              گنجینه پر است از دقائق

------------------------------434-----------------------------

این یک اثر است نیک فرجام                                                       کز دست حسن گرفت انجام

باشد که عطا کند خدایش                                                           در اجر و جزای او لقایش

هر چند ز دست خویش خسته است                                           طرفی ز حیات دل نبسته است

لیکن چو خدا کند خدایی                                                             شاهنشه دل شود گدایی

یک جلوه اگر کند نثارش                                                              صد مهر و مه اند شرمسارش

-----------------------------------435------------------------------

عناوین مجازی آد۫یَنده است                                                        به نزد مردم اهل طریقت

خیالی بیش نبود آدینده                                                                              تو پنداری که میباشد حقیقت

 

دیدی که نبود مدّعی جز باطل                                                     دیدی که چگونه از خدا بد غافل

با دام ریا چه برد از خلق خدا                                                       با دین خدا چه کرده است آن هازل

 

از آنچه که در کتب و رسائل ز اوائل                                              خواندیم که دیدند ز اوباش و اراذل

ما نیز بسی بار بلا را که کشیدیم                                                از دیو و دد آجل خود داده به عاجل

 

پرتو نور جاودانۀ عشقم                                                              موج دریای بیکرانۀ عشقم

همه عالم پر از ترانۀ عشق است                                                               حمدلله که از ترانۀ عشقم

---------------------------------------436---------------------