---------------------------------------------368-------------------------------------------
یح
به بسم الله الرحمن الرحیم است
که
عارف فارغ از امید و بیم است
بیا ازا بیم و از امید
بگذر بیا
از هر چه جز توحید بگذر
بیا در بندگى آزاده
میباش
بیا حسن حسن زاده میباش
بیا یک عاشق فرزانه
میباش
بیا جز از خدا بیگانه میباش
عبادت در امید حور و
غلمان
کشیدى بر سر او خط بطلان
عبادت ار ز بیم نار
باشد براى عاشق حق عار باشد
بلى احرار چون عبد
شکورند
بصرف بندگى اندر سرورند
بیا زا صحبت اغیار
بگذر
بیا از هر چه جز از یار بگذر
که اغیارند با کارت
مغایر
چه خواهى مسلمش خوانى چه کافر
سخن بنیوش و میکن حلقه
گوش
مکن این نکته را از من فراموش
حذر بى دغدغه از صحبت
غیر چه
در مسجد بود غیر و چه در دیر
---------------------------------------------369-----------------------------------------
که
اغیارند نامحرم سراسر چه
از مرد و چه از زن ای برادر
دل
بى بهره از نور ولایت بود
نامحرم از روى درایت
ز
نامحرم روانت تیره گردد قساوت بر دل تو چیره گردد
چه
آن نامحرمى بیگانه باشد
و یا از خویش و از همخانه باشد
ترا
محرومى از نامحرمان است
که نامحرم بلاى جسم و جانست
مرا
چون دیده بر نامحرم افتد ز
اوج انجلایش در دم افتد
بروز
روشن است اندر شب تار
بنزد یار خود دور است از یار
همین نامحرم است آن ناس نسناس که
استیناس با او آرد افلاس
بیا
یکباره ترک ما سوا کن خودت را فارغ از چون و چرا کن
به
این معنى که نبود ما سوایى
خدا هست و کند کار خدایى
به
این معنى که او فردیست بى زوج
به این معنى که او جمعیست بى
فوج
به
این معنى که وحدت هست قاهر
نباشد کثرتى غیر مظاهر
------------------------------------------370----------------------------------------
به این معنى که کثرت عین ربط
است چه جاى نقش و
رقش و ثبت و ضبط است
زضیق
لفظ گفتم عین ربط است که
وهم ربط هم از روى خبط است
مثال
موج و دریا سخت سست است
مثال بیم و نم هم نادرست است
ولى
چون نیست ما را راه چاره تمسّک
جوییم از آنها دوباره
بلى
اندرمقام فرق مطلق
همه بى شبهه خلق اند و بلا حق
ولى
اندر مقام جمع مطلق
نباشد خلق و بى شبهه بود حق
ترا
کامل چنین فرموده تنبیه که
باید جمع در تنزیه و تشبیه
حکیم
فلسفى چون هست معلول همى
گوید که علّت هست و معلول
ندانم
کیست علت کیست معلول که
در وحدت دویى چونست معقول
بلى
علّت بیک معنى صوابست که
اهل کثرت از آن در حجابست
یکى
پرسیده از بیچاره مجنون که
اى از عشق لیلى گشته دل خون
بشب
میلت فزونتر هست یا روز
بگفتا گر چه روز است عالم افروز
-------------------------------------------371------------------------------------
ولیکن
با شبم میل است خیلى
که لیل است و بود همنام لیلى
همه
عالم حسن را همچو لیلى است که لیلى آفرینش در تجلّى است
همه
رسم نگار نازنینش همه
همنام لیلى آفرینش
همه
سر تا بپا غنج و دلالند همه در دلبرى حد کمالند
همه
آیینه ایزد نمایند همه
افرشته حسن و بهایند
همه
احوال او اندر تعدّد ولکن عین او اندر توحّد
چه
نبود این دو را از هم جدایى خدا
هست و کند کار خدایى
چه
اندر کعبه باشى و چه در دیر ترا
قبله است وجه الله و لاغیر
نگارستان
عالم با جلالش حکایت
مى نماید از جمالش
چو
حسن ذات خود حسن آفرین است جمیل
است و جمال او چنین است
شئون
ذات حق معلول او نیست
عجب از آنکه این معقول او نیست
لذا
او را نه حدّى و نه ضدّیست
نه جنسى و نه فصلى و نه ندّ یست
---------------------------------------372----------------------------------------
جز
این یک حدّ که او حدّى ندارد
قلم اندر نگارش مى نگارد
بگویم
حرف حق بى هیچ خوفى صمد
هست و صمد ار نیست جوفى
نباشد
صرف هستى غیر مصمود و
گرنه عین محدود است و معدود
ندارد
حق مطلق هیچ نامى که مطلق از اسامى هست سامى
منزّه
باشد از هر رسم و اسمى چو
ناید نسبت با روح و جسمى
تو
از عکس خود از سایه خود بیابى
نامهاى بى عدو حد
گهى
بینى صغیرى و کبیرى
گهى بینى طویلى و قصیرى
به
حق مطلق از احوال عالم اسامى میشود اطلاق فافهم
گهى گویى که رافع هست و خافض گهى گویى که باسط هست و قابض
معاذ
الله ز پندار فضولى
بخوانى اهل وحدت را حلولى
چه
یک ذاتست و در حدّ کمال است مرا و را قدّ و خد و خطّ و خال
است
که یارد وصف قد دلربایش نظر بگشا به خدّ جانفرایش
-------------------------------------373---------------------------------------
مپرس
از من حدیث خط و خالش
نمیدانى ز دل چونست حالش
که
اینک همچو مرغ نیم بسمل همى
در اضطر ابست و در افکل
در
آتش همچو اسفنجى ز خالش چه
پندارى زخط بى مثالش
اگر
حرفى ز خط او بخوانى اگر یک نقطه از خالش بدانى
شود
آن حرف و آن نقطه دلیلت
فروبندى دهن از قال و قیلت
شود
خال و خطش ورد زبانت
نخایى ژاژ و بر بندى دهانت
مجره بین و بیضا کز برایت ز خط و خال او دارد حکایت
بیا
با یاد او مى باش دمساز
بیا خود را براى او بپرداز
بیا
در بندگى میباش صادق که
ما خلقیم و او ما را است خالق
همى
اندر اطاعت باش کوشا که
ما عبدیم و او مارا است مولى
زمین
و آسمان و ماه و خورشید همه تسبیح او
گویند و توحید
سخن
از عارفى آزاده دارم که هر چه دارم از سجادّه دارم
------------------------------------------374----------------------------------------
چرا
در بندگى دارى تو رفتى نیابى مثل خود خلق شگفتى
چگونه
قطره ماء مهینى بیابد
صورتى را اینچنینى
بخلوت
ساعتى را در تفکر بسر آور برون از خواب و از خور
که تا از حرفهاى دفتر دل مراد
تو شود یکباره حاصل
اگر
آرى بر اى من بهانه سخن
بسیار آید در میانه
اگر
خواهى که یابى پایه دل بکار بندگى میباش کامل
اگر
خواهى که یابى قرب درگاه حضورى
مى طلب درگاه و بیگاه
اگر خواهى مراد خویش حاصل زیاد
حق مشو یک لحظه غافل
چو
قلب آدمى گردید ساهى زساهى مى نبینى جز سیاهى
دل
ساهى دل قاسى عاصى است دل
عاصى است کو از فیض قاصى است
تهى
دستى در این بازار هستى نمى
دانم چرا از خود نرستى
برون
آیکسر از وسواس و پندار که
تابینى حقیقت را پدیدار
----------------------------------375-------------------------------------------
خوشا
صوم و خوشا صمت و خوشا فکر
خوشا اندر سحرها خلوت ذکر
خوشا ان جذبه هاى آتشینى که
رهرو یابد اندر اربعینى
خوشا
شوریده اى منزل بمنزل کشد
با رغمش را با سر دل
خوشا
شور و خوشا سوز و خوشا آه که
سالک را رباید گاه و بیگاه
خوشا حال سجود ساجدینش مناجات
و قنوت عابدینش
خوشا آن ذاکر فرخنده خاطر که
دارد خاطرى از ذکر عاطر
خوش
آنگاهى که با ماه و ستاره دو
چشم سالک آید در نظاره
خوشا وقتیکه دل اندر خروش است که
نظم دفتر دل با سروش است
خوش
آنگاهى که در سرّ فواد است فزون از اوج عقل مستفاداست
خوشا
وقتى که اندر صحو معلوم مرا
او را حاصل آید محو موهوم
خوش
آنگاهى که خاموش است و گویا
حجاب دیده هشت و هست بینا
شده
یکجایى هر جایى آندم
نه در عالم نه در بیرون عالم
-----------------------------------------------376------------------------------------
زهى قرب تدنّى و تدلّى ز اشراقات انوار تجلّی
-----------------------------------------------377----------------------------------------
یط
به بسم الله الرحمن الرحیم است
تجلّى
ها چو صرصر تا نسیم است
تجلّى
گاه مانند نسیم است که
زونه جسم و جانرا لرز و بیم است
نسیمى کان و زد بر غنچه گل
شکوفایش نماید بهر بلبل
بسالک
مى فزاید انبساطش که دنیا را کند سمّ الخیاطش
دو عالم را کند یکجا فراموش
بگیرد شاهد خود را در آغوش
سفر بنماید از هر چه نموده است
بسوى آنکه او عین وجود است
مرا
ورا زمزمه است و سوزو آه است چه
آهى خود نسیم صبحگاه است
در
اول ذکر آرد انس با یار در آخر ذکر از انس است و دیدار
چنانکه
مرغ تا بیند چمن را نیارد بستنش آنگه دهن را
شود
مرغ حق آن فرزانه سالک که
با ذکر حق است اندر مسالک
هلال
اینک بود با من مقابل که هوش از سر برد آرامش از دل
-------------------------------------------378----------------------------------------------
ز تقدیر عزیز است و علیم است
که
شکلش همچو عرجون قدیم است
هوا
از بس که صاف و زلال است فضا
از بس که آرام است و لال است
هلالم را جمالى در کمال است که
وصف آن بگفتگو محال است
فزون
از آنکه گفت ابروى یارا است
و یا همچون کمان شهریار است
و
یا نعلى که از زرّ عیار است و
یا گوش فلک را گوشوار است
شنیدم
ناگهانم این مقال است هلال
است و هلال است و هلال است
چگونه
مرغ حق ناید به حق حق چو
مى بیند جمال حسن مطلق
تجلّیات
اسماء و صفاتى کشاند
تا تجلیّات ذاتى
تجلیّات
ذاتى اى برادر
که فوق آن نمیباشد مصوّر
تجلیات
اسماء و صفاتى
خفیف است و تجلیات ذاتى
نماید
سینه ات را جرحه جرحه
چو همّام شریحت شرحه شرحه
تجلّى گاه همچون باد صرصر فرود آید بدل الله اکبر
-----------------------------------------379------------------------------------
بسان
گرد باد و برگ کاهى نماید با تو ار خواهى نخواهى
تجلّى
چونکه اینسانت ربودت
بلرزه آرد آندم تارو پودت
زجایت
خیزى وافتى و خیزى همى
افتان و خیزان اشک ریزى
بود
این جذبه هاى بى مثالى ندارد
هیچ تصویر خیالى
چو با مرآت صافى چشمه هور
مقابل شد بتا بد اندر او نور
زنور خور چنان آیدش باور که
میگوید منم خورشید خاور
انا الشمسى که او گوید
در آنحال انا
الطمس است زان فرخنده اقبال
خزف چون بى بها و بى
تمیز است با آیینه همیشه در ستیز است
حدیث چشم با کوران چه
گویى خدا
را از خدا دوران چه جویى
ظهور عین سالک بهر
سالک ظهور
حق بود اندر مسالک
چه عین ثا تبش با حضرت
حق مغایر
نیست در هستى مطلق
که
عین اوست شأنى از شئونش بود
وصفى و رسمى در کمونش
-----------------------------------------380-----------------------------------------------
چرا که حق شده مرآتش آنگاه زمر
آتش شود از خویش آگاه
چنانکه بنده مرآت است و
مظهر خدایش
را در اطوارش سراسر
چو مومن هم ز اسماى
الهى است چنانکه
آخر حشرت گواهى است
تو
مومن باش و پس میباش آمن که
مومن هست خود مرآت مومن
تو
در او عین خود بینى مقرّر به بیند صورتش در تو مصوّر
به بیند در تو اسماء و
صفاتش
تو خود را نیز در مرآت ذاتش
چو گردد این دو آیینه
برابر نهادى تاج کرّ مناش بر سر
چو عین بنده خود اسمى
ز اسماء است
همه اسماى حق عین مسمى است
پس
این مرآت عبد عبد است یا حق تمیز
مشتق منه است و مشتق
دراینجا امر مرئى گشت مبهم
به مر آتین حق و عبد فافهم
بده
آیینه دل را جلایى که
تا بینى جمال کبریایى
بدان
حدّى که آیینه است روشن
نماید روى خود را مثل گلشن
--------------------------------------------381----------------------------------------
چه
گلشن صد هزاران گلشن ایدوست بسان
سایه اى از گلشن اوست
ترا
در وسع استعداد مرآت
ظهور ذات مى باشند ز آیات
بز
یبایى که صورت اینچنین است
چه باشد آنکه صورت آفرین است
شنیدى
زلف او پوشیده رویش حجاب
اوست آیات نکویش
چو
با خلق خودش اندر خطاب است خطاب
او وراى این حجاب است
حجاب او نقابى بر رخ او رخ
ماه آفرین فرّخ او
نقابش
بر رخش نور على نور که
روشن گردد از او دیده کور
از
این نور است یکجا طلعت حور
از این نور است یکجا چشمه هور
ز
زلف و چهره اش اینست منظور
چو از ساتر سخن گویند و مستور
چو
زلفش را چنین غنج و دلال است
ندانم چهره او در چه حال است
ز
زلف او دل اندر پیچ و تاب است که آرامش بسى امر عجاب است
دگرگونم
دگرگونم دگرگون
جگر خونم جگر خوم جگر خون
---------------------------------------------382----------------------------------------
چو
پیش آید تجلّیات ذاتى کجا دل را بود صبر و ثباتى
ز
گلبن هاى این گلشن دمادم به
سو نفخه ها آید به آدم چو
یابى نفخه اى را در مشامت
در آنگه بام امید است شامت
همه
نورى ز دنیا تا قیامت رهایى
یابى از خوف حمامت
همه
عالم نسیم روضه او تو
بیمارى که بیزارى از آن بو
چو
با نفس و هواى خود ندیمى نیابى
هرگز از کویش نسیمى
ولى
روض الُانُف باشد بهر دم که
تکرار تجلّى نیست فافهم
ز
شأن کل یوم هو فى شأن در عالم هر چه میباشد از ایشان
دو آن هیچ چیزى نیست یکسان ز
اجرام و ز ارکان و ز انسان
ز
بس تجدید امثالش حدید است و
هم فى لبس من خلق جدید است
بهر
آنى جهانى تازه بینى چو
در یک حدّ و یک اندازه بینى
ز
چابک دستى نقاش ماهر ترا یک چیز بنماید بظاهر
----------------------------------------------383-----------------------------------------
ز بس
تجدید امثالش سریع است ندانى
هر دمت شکل بدیع است
جهان
از اینجهت نامش جهانست که
اندر قبض و بسط بى امان است
دمادم
در جهیدن هست آرى که
یک آنش نمیباشد قراری
تمثیل در تجدد مثال
چو
باشى در کنار نهر آبى که
از شیبى روانست باشتابى
ببینى
عکس تو ثابت در آن است همى
دانى محلّ آن روان است
گمانت
عکس ثابت آب سیّال به
یکجا جمع گردیدند فى الحال
ولى
این رأى حسّ ناصوابست که
گوید عکس تو ثابت در آبست
خرد
از روى معیار دقیقى بگوید
این بود حکم حقیقى
کز
آب و انعکاس نور دیده شود عکس تو هر آنى پدیده
نماید
این توالى مثالت چو
عکس ثابتى اندر خیالت
نمیدانم
در این حالت چه هستم که
میخواهد قلم افتد ز دستم
-----------------------------------------384----------------------------------------
چرا
آهم جهد از کوره دل چرا دل شدچو مرغ نیم بسمل
چرا
اشکم زدیده گشت جارى
مگر این گریه شوق است بارى
و
یا از درد هجران است آرى
که ناله آمده است و آه و زارى
بمن
اقرب من حبل الورید است چرا
این بنده در بعد بعید است
بما
نزدیکتر از ما عجیب است که
ما را اینچنین بعد غریب است
زجمع
قرب و بعد اینچنینى چه مى بینى بگو اى مرد دینى
ز
قربش عقل را حیرت فزونست
ز بعدم دل همى غرقاب خونست
نه
مهجوریم یا رب چیست این هجر
نه رنجوریم یارب چیست این ضجر
بخوانم
رقیه جفّ القلم را بپوشانم
سر بئر العَلَم را
--------------------------------------------385------------------------------------------
وصیّت
گرت
فهم سخن گردید مشکل بخوارى
منگر اندر دفتر دل
ندارد
گفته هاى ما تناقض اگر
رو آورد و هم تعارض
صوابست
اینکه بنمایى تثبّت زبان
را باز دارى از تعنّت
بعقل
روشن باریک بینت
به ارشاد خداوندان دینت
بر
آن میباش تا یابى سخن را
به آرامى مى گشاد رج دهن را
هنر
در فهم حرف بخردان است نه
تعجیل سخن در ردّ آن است
ترا گردیده تنگ است و تاریک مکن
عیب نکات تیز و باریک
خدایت دیده بینا عطایت نماید
تا بیابى مدّ عایت
بدان
الفاظ را مانند روزن که
باریک است چون سوراخ سوزن
معانى
در بزرگى آنچنان است
زمین و آسمان ظلّى از آن است
تو
میخواهى که ادارک معانى
ز الفاظى نمایى آنچنانى
-----------------------------------------386------------------------------------------
چو
لفظ آمد برون از عالم خاک
چه نسبت خاک را با عالم پاک
مرادت
را به الفاظ و عبارات رسانى
ار به ایماء و اشارات
همى دانى که دشوار است بسیار چنانست
لفظ با معنى دو صد بار
چو جانت پاک گردید از مشائن
معانى را بیابى از خزائن
هر
آنکو دور باشد از حقیقت چه
لذّت میدهد او را رقیقت
حقیقت
معنى بى احتجابست
که فهم اکثر از آن در حجابست
تواند
ر ربط الفاظ و معانى نمیدانم چه خوانى و چه دانى
وجود کتبى و لفظى معنى
نه چون ظلّ است و ذى ظلّ است صلا
نه
همچون محتوى و محتوایند که
پندارى چو مظروف و وِعایند
بدان هر لفظ را مثل علامت بمعنایش
ز دنیا تا قیامت
که
دنیا سایه معناى عقبى است که
عقبایش برون از حدّ احصاست
هر
عقبى را هزاران نحوه عقبى است لذا مثل علامت لفظ و معنى است
-------------------------------------------387-------------------------------------------
قلم را باز دارم از اطاله من و معنى تو و مدّ و اماله
------------------------------------------------------------------------------------------
خاتمه
خدایا
دفتر دل شد حجابم چو
دیگرها رساله یا کتابم
که نفس نوریم گردیده عاجز
زکسب نورش از اینگونه حاجز
به
حبّ سنگ و گل عامى جاهل
فرو ماند همى از عالم دل
حجاب
ار سنگ وار گل شد حجابست حجاب
ار دفتر دل شد حجابست
چه میخواهم من از نام و نشانه که
دلخوش باشم از شعر و ترانه
اگر
یاد توام بودى بخاطر
برویت دیدگانم بود ناظر
دلم
بودى اگر نزد تو حاضر کجا دم میزدى از شعر و شاعر
حسن تا شاعرى شد پیشه او
بسجع و قافیه است اندیشه او
کجا دارد حضورى با خدایش که
از روى قافیه کرده جدایش
بخوابش
قافیه در خواب بیند چنانکه
تشنه چشمه آب بیند
همینش مجد و وجد و ابتهاج است که
هم قافیه با تاج باج است
-----------------------------------------------389----------------------------------------
مگر
بر شیشه صبرش خوردسنگ بخشم
آید چو گردد قافیه سنگ
ز
نظم و نثر خود در انفعال است
خموشى بهتر از این قیل و قال است
بچندى
دفتردل را بیاراست نداند گیردش از
چپ و یار است
الهى
یا الهى یا الهى نباشد جز توام پشت و پناهى
منم
یک ذرّه از ارض و سمایست منم
یک جلوه از نور و بهایت
منم
یک قطره از دریاى جودت
منم یک لمحه از شمس وجودت
منم
یک نکته از غیب و شهودت منم
یک شمه از فیض نمودت
منم
یک نقطه از علم عنایى منم
یک صورت رسم خدایى
منم
هم بوته اى از بوستانت منم هم در عداد دوستانت
منم
هم نقشى از ایوان حسنت منم
هم شمعى از دیوان حسنت
منم
دل داده روى نکویت منم شیداى حسن ذات و خویت
دل
من در میان اصبعینت نمود
من بود از علم و عینت
----------------------------------------------390----------------------------------------
ز
لطف تو گر نبود فنایم
براى تا ابد باشد بقایم
عطا
کردى ز الطاف خدایى مرا
این منصب فقر و گدایى
ز
احسانت مرا آواره کردى
گرفتار دلم یکباره کردى
دل من شد چو یک زنبور خانه ز
بس از داغ تو دارد نشانه
چه
شیرین است داغت کآتشین است
فداى تو شوم که داغت این است
بیامد رائد موى سپیدم
که از سوى توام داده نویدم
کزین
زندان سراى تنگ و تاریک زمان
ارتحالت گشت نزدیک
بقدر معرفت کردم عبادت
که
علم تو دهد بهتر شهادت
به وفق اقتضاى عین
ثابت زمین
شوره نبود مثل نابت
ز عین ثابتم تشویش
دارم نمیدانم
چه اندر پیش دارم
که
در اولّ هر آنچه شد مسجّل
همانست و نمى گردد مبدّل
چه خواهى کردن اى
سلطان مطلق به
رسمى کان ز ذات تست مشتق
--------------------------------------------391---------------------------------------------
چه
بتوان گفت در کار خدایى
ندارد کار او چون و چرایى
چو ذاتش فعل او حق
مبین است
ولا یسئل عما یفعل این است
کرم
فرما عطاپاش و خطاپوش خطایى
کرده ام خود از فراموش
بخواب
غفلت از قد خاب بودم جواب
ارجعون کلا شنودم
من
آن چوپان موسایم الهى
که دریاد تو گویایم الهى
قلم
باشد عصاى من نِىِ من
گلویم دفتر دل هى هى من
چه
باشد هى هى من یار الهى عصاى
من نى من یا الهى
خداوندا دل دیوانه ام
ده
بصحراى غمت کاشانه ام ده
مرا از کار من بیزاری م
ده به
اذکار خودت بیداریم ده
چه خوش از لطف خاص
کردگارى به امیدش رسد امیدوارى
مرا محو جمال خویش
فرماى دمادم
جلوه هایت بیش فرماى
بذات و خوى خود محشور
میدار ز زرق و برق دنیا دور میدار
-----------------------------------------392----------------------------------------------
به
احسانت حسن را احسنش کن مر
این یک دانه را صد خرمنش کن
دگر دعواى آخر باشدم
این
الحمدلله رب العالمین
----------------------------------------------393-----------------------------------------