دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

بایگانی

31خرداد-----------------------------وای من و وای من-------------------------1347ه ش

باز بخود آمده بلبل شیدای من                                                                                           نالۀ جانسوز ویوای من و وای من

کیستم و بهر چه زیستم و میزیم                                                                                                                                                                                                                                                                                                        باز چه خواهد شدن نوبت فردای من

من نه ز خود آمدم در این سرای وجود                                                                                                                                                                                                                                                                        نه بودن و رفتنم هم بتمنّای من

پر زند و پر زند تا چه ها سر زند                                                                                                                                                                                                                                                                                                  باز ز حیرت فتد مرغ خوش آوای من

-------------------------------------------121---------------------------------------

کیست که تا عقده ای از دل من وا کند                                                                                                                                                                                                                                وارهدم از تف آه سحرهای من

کیست ز روی کرم مرا دهد آگهی                                                                                                                                                                                                                                                                    ز کار دنیای من ز امر عقبای من

قافیه تکرار شو تا که بگویم همی                                                                                                                                                                                                                                                                             وای من و وای من وای من و وای من

ایکه بمن داده ای خلعت نور وجود                                                                                                                                                                                                                                  و ایکه تو آگاهی از سرّ سویدای من

                                                                                                                                                                                                                             چون تو حسن را فقط غایت قصواستی

                                                                                                                                                                                                                                                 دست من و دامن غایت قصوای من

فروردین-------------------------------------عرفان--------------------------------1350

حاصل عرفان من سینۀ بریان من                                                                                                                                                                                                                                                                       سینۀ بریان من حاصل عرفان من

ناله و افغان من همدم شبهای من                                                                                                                                                                                                                                                           همدم شبهای من ناله و افغان من

دیدۀ گریان من ابر گهر بار من                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       ابر گهر بار من دیدۀ گریان من

مهر فروزان من دفتر قرآن من                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         دفتر قرآن منم هر فروزان من

روضۀ رضوان من محضر مخضرّ دوست                                                                                                                     محضر مخضرّ دوست روضۀ رضوان من

-----------------------------------------122-----------------------------------------

دست جهانبان من شکر که دارم بسر                                                                                                                                            شکر که دارم بسردست جهانبان من

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       دلبر جانان من از حسنش دل برد

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       از حسنش دل برددلبر جانان من

اواسط ع2--------------------------------قلّۀ قاف-------------------------------1391ه ق

راه دشوار است و تن از کار ترسانست یاران                                                                                                      دل خریدار است کاین ره راه جانانست یاران

قلّۀ قاف و عروج پشّه ای هیهات و هیهات                                                                                                    شهپر سیمرغ اینجا سخت لرزانست یاران

نی توان دست از تمنّای وصال او کشیدن                                                                                                                                                           نی بوصل او کسی را راه امکانست یاران

ناز او را میخرم با نقد جانم گر چه دانم                                                                                                                                                                                  آن صنم را این ثمن بسیار ارزانست یاران

عشق از شوق جمالش چون گل بشکفته خرّم                                                                                عقل از عزّ جلالش مات و حیرانست یاران

پردۀ پندار ما شد حاجب دیدار دلبر                                                                                                                                                                                                                                                 ور نه یار ما سر خیل خوبانست یاران

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       تا حسن را تاج فقر و ملک آه و جیش اشکست

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       فخر بر صد تاج و ملک و جیش شاهانست یاران

123-------فروردین------------------جلوۀ جانان-------------------------------1331ه ش

تا تویی در دام خودکامی دچار خویشتن                                                                                                                                                                                گام خواهی چون زنی در راه یار خویشتن

فکر یکساعت به از هفتاد ساله طاعت از                                                                                                     پیر دانا را چه خوش سازی شعار خویشتن

جان نثار کوی جانان ار شود بی چند و چون                                                                                                                                    جلوۀ جانان بود با جان نثار خویشتن

با ولای دوست ار جانت جلا یابد همی                                                                                                                                             آشکارایش ببینی پود و تار خویشتن

تا بکی مرکوب نفس دون بباید بودنت                                                                                                                                         دور بنما آخر از خود این سوار خویشتن

واحدی و جامع اضداد بیرون از شمار                                                                                                                                          حسن صنعت را نگر از کردگار خویشتن

مر طبیعی و مثال و عقلی و لاهوتیت                                                                                                                                             چار انسانند و تو انسان چار خویشتن

در ید حکمت قلم ننوشت بر لوح قدم                                                                                                                                              دفتری مانند تو در روزگار خویشتن

                                                                                                                                                                                                     همچو مرغ کوهساری طبع وحشی حسن

                                                                                                                                                                                                     انس نگرفته است با اِنس و یار خویشت

124---------در رثای حضرت استاد علّامه طباطبائی رضوان الله تعالی علیه-------------

صبا بکوی عزیزان روضۀ رضوان                                                                                                                                                                                                                                                              سلام ما بحضور عزیز ما برسان

حضور قدسی قدیس عیسوی مشرب                                                                                                                                            که مرده زنده نمودی بحکمت و عرفان

حضور فخر اماثل جناب علّامه                                                                                                                                                                                                                                                                حضور صدر افاضل مفسّر قرآن

حضور نور دل و دیدگان اهل ولا                                                                                                                                                                                                                                                         حضور صاحب تفسیر فرد المیزان

حضور مالک درج نهایة الحکمة                                                                                                                                                                                                                                                        حضور سالک مجذوب اولیای زمان

پیام ما برسانش که ای فرشته خصال                                                                                                                                       که ای خجسته فعال و که ای ستوده بیان

ببین تفاوت ره از کجاست تا بکجا                                                                                                                                                                                                                                                    تراست شادی وصل و مرا غم هجران

لقای روی تو ام آنزمان که شد حاصل                                                                                                                                                                                                                                                      نموده ام بحقیقت زیارت انسان

ز امهات و اصول مجالس فیضت                                                                                                                                                                                                                                                                                                رسیده ایم به معنی واقع احسان

سکوت تو همه فکر و کلام تو همه ذکر                                                                                                                                                                                                                                              بیان تو همه بکر و نوشته ات برهان

به حکمت نظری صنو بو علی سینا                                                                                                                                                                                                                                                   به حکمت عملی بو سعید و توسیّان

--------------------------------------------125--------------------------------------

دراست تو بمعیار خواجه و صدرا                                                                                                                                                                                                                                                           قداست تو نمودار بوذر و سلمان

اشارات تو نجات و عبارات توشفا                                                                                                                                                                                                                                                            روایت تو نصوص روایت و قرآن

عنایت تو فتوحات فیض عین حیات                                                                                                                                                                                                                                                                                        حکایت تو فیوضات جلوۀ سبحان

ز عقل کل پدری و زنفس کل مادر                                                                                                                                                                                                                                                                                سزا است مثل تو فرزند حیّ بن یقظان

فغان و آه که نشناختیم قدر ترا                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    گرفت از کف ما نعمتی چنین کفران

کنون بسوگ تو بنشسته ایم در حسرت                                                                                                                                                                                                                                               کنون ز دوری تو اوفتاده در حرمان

نه من ز هجر تو در خروش و افغانم                                                                                                                                                                                                                                               که در خروش و افغان است خطّۀ ایران

قیامتی شده بر پا به قم که واهمه گفت                                                                                                                                                                                                      مگر که زلزلت الارض را رسیده زمان

مگر که یونسی اندر دهان ماهی شد                                                                                                                                                                                                            مگر که نوح به کشتی نشست در طوفان

مگر که مه بمحاقش رسید ناهنگام                                                                                                                                                                                                          مگر که نیّر اعظم به ظل شده است نهان

مگر که عرش برین بر زمین فرود آمد                                                                                                                                                                                                                                                     و یاجنازۀ علّامه شد بعرش روان

صدای ضجّۀ مرد و زن و صغیر و کبیر                                                                                                                                                                                                                                                   ز ارتحال چنان عالم عظیم الشأن

-------------------------------------------126---------------------------------------

قلم شکسته و دل خسته و زبان بسته                                                                                                                                                                                                       چگونه وصف ترا مثل من کند عنوان

ز درس و بحث و ز تعلیم و تربیت تا هست                                                                                                                                                                                                                                            سخن فیوض الهی ترا رسد هر آن

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       تو جان جان حسن زاده کی روی از یاد

                                                                                                                                                                                                                                                                                                       اگر چه پیکرت از دیدگان شده پنهان

31خرداد----------------------------------درس عشق------------------------------1346

ای سرور و سالار من من بندۀ فرمان تو                                                                                                                                                                                                                ای دلبر و دلدار من  من بندۀ فرمان تو

گفتی که از خمخانۀ عشّاق می باید همی                                                                                                                                                                           شویی دل و دست و دهن  من بندۀ فرمان تو

گفتی که باید دائم اندر حضرت دادار بود                                                                                                                                                                                            اعراض کرد از اهرمن  من بندۀ فرمان تو

گفتی که اندر خار و خس باید بیابی آنچه را                                                                                                                                                                                                       یابی ز سرو و یاسمن  من بندۀ فرمان تو

گفتی سحر ها بایدت از ذکر یا رب یا ربت                                                                                                                                                                             زنده بداری جان و تن    من بندۀ فرمان تو

گفتی که قرآن سفرۀ پر نعمت یزدان بود                                                                                                                                                                                                    نی گفته های برهمن   من بندۀ فرمان تو

گفتی که با خلق خدا بیگانه است یا آشنا                                                                                                                                                                                                         میباش عبد مؤتمن   من بندۀ فرمان تو

------------------------------------------127----------------------------------------

گفتی بلی گو نعم کاین شرط راه سالک است                                                                                                                                               دوری گزین از لا و لن   من بندۀ فرمان تو

گفتی که درس عشق را اندر دل دفتر مجوی                                                                                                                                             میجو ز جان خویشتن   من بندۀ فرمان تو

                                                                                                                                                                                                                                                              گفتی که با صدق و صفا از جان و دل گوئی خدا

                                                                                                                                                                                                                                                                                           یابی مرادت ای حسن     من بندۀ فرمان تو

فروردین---------------------------------شاهد کل---------------------------------1350

همی امروز و فردا میکنی تو                                                                                                              همی خون در دل ما میکنی تو

بقربان تو کز امروز و فردا                                                                                                                  همی با ما مدارا میکنی تو

عجب عاشق کشی ایشاهد کل                                                                                                 بکار خویش غوغامیکنی تو

اگر خواهی کشی حکم تو حکم است                                                                                                        ز حکم خود چه پروامیکنی تو

از این نالیدن و سوز و گدازم                                                                                                     تو خود دانی چه با مامیکنی تو

ز درد و گریه ام شادم از آنروی                                                                                                                بحال من تماشامیکنی تو

شنیدم هر که را اینگونه درد است                                                                                                          طبیبی و مداوامیکنی تو

---------------------------------------------128-------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     کسی را خرده بر شعر حسن نیست

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 که از لطف خود املامیکنی تو

------------------------------------------ الحمدلله-------------------------------------

از بام تا شام الحمدلله                                                                                                             از شام تا بام   الحمدلله

از یوم تا یوم از شهر تا شهر                                                                                               از عام تا عام      الحمدلله

از آی آغاز دار هستی                                                                                                                        تا میم انجام    الحمدلله

یار دل آرام دل برده از ما                                                                                                                         آرام و آرام    الحمدلله

از لطف عامش وقفست خوانش                                                                                                                                                                                                                                                                                                    بر خاص و بر عام    الحمدلله

خوشنام زاهد از زهد و مائیم                                                                                              از عشق بد نام    الحمدلله

رندانه گوئیم کو عود و بربط                                                                                                کو ساقی و جام    الحمدلله

ره داده ما را اندر سحر گاه                                                                                                   یار گل اندام    الحمدلله

------------------------------------------------129----------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          از خلوت شب و از ذکر یا رب

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              نجم است با کام   الحمدلله

شهریور------------------------------------علی الله--------------------------------1348

از صحبت اغیار گذشتیم     علی الله                                                                                                                                                                                                                                       ما از همه جز یارگذشتیم   علی الله

شد وعدۀ دیدار من و یار شب تار                                                                                                                                                                                                                                   از خواب شب تارگذشتیم     علی الله

خاکم بسر ار جز بوصالش بنهم سر                                                                                                                                                                                                                                       از جنت و از نارگذشتیم   علی الله

از زهد ریایی که بود شیوۀ خامان                                                                                                                                                                                                                                    ما سوخته یکبار گذشتیم    علی الله

در اهل زمانه دل بیدار ندیدیم                                                                                                                                                                                                                                            زین مردم بیمارگذشتیم   علی الله

چشم طمع از مال جهان پاک ببستیم                                                                                                                                                                                                                               از اندک و بسیارگذشتیم     علی الله

از حرف ندیدیم بجز تیرگی دل                                                                                                                                                                                                                                            ناچار ز گفتارگذشتیم    علی الله

حق راست انا الحق حسنا گر چه چو حلّاج                                                                                                                                                                                                                              از بیم سر دارگذشتیم   علی الله

----------------------------------------130------------------------------------------

ذی القعده------------------------------صبغة الله--------------------------------1389ه ق

اگر جز صبغة الله رنگ دیگر داری ایخواجه                                                                                                                     ز خود بزدا که رسوایی محشرداری ایخواجه

ندیده دیده ای مانند تو عرش آشیان مرغی                                                                                                                        چرا سر در زیر پر حال مکدّر داری ایخواجه

عجب خلقی که خود امّ الکتاب عالم امری                                                                                                                                حروف رمز قرآنی بدفترداری ایخواجه

از آنرو دور گشتی از بهشت قرب جانانت                                                                                                                           که همدستی با نفس ستمگرداری ایخواجه

مگر در خلوت شبهای تارت بهره ای یابی                                                                                            کجا تو سیرت فرخندۀ شب پرداری ایخواجه

گرت باید حضوری و نداری طاقت دوری                                                                     گذر از خود که قصد درک محضرداری ایخواجه

توئی آن بولفضائل کز مفاهیم و عباراتی                                                                                                                  بدفتر خانۀ خاطر خوش از برداری ایخواجه

                                                                                                                                                                                                                                                                                     حسن را در سمای رفعت انوار قرآنی

                                                                                                                                                                                                                                                                                     بسان کوکب درّی مقرّرداری ایخواجه

131------------------------------انّا لله و انّا الیه راجعون----------------------------------

روزچهارشنبه سوم ماه جمادی دوم سنۀ1388ق مطابق6/6/1347ه ش بودکه درآمل بودم خبررحلت فقیدسعیدجامع علوم عقلیه ونقلیه عارف یگانه استادبزرگوارحضرت آیةالله آقاسیدمحمدحسن الهی طباطبائی قدس سرّه رادرتبریزشنیدم رفع الله درجاته واعلی مقاماته--

----------این چندبیت رادررثای آن عالم موحّدوسیّدوسروربزرگوارم گفتم-------

امروز مرا چون شب تار است بدیده                                                                                                  کز خار غمی در دل زارم بخلیده

روز سوم ماه جمادی دوم بود                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        از هجرت خاتم که به غشفح برسیده

در آملم آمد خبری کز اثر وی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         رنگم بپریده و دلم آندم بطپیده

آهم شده از کورۀ دل جانب بالا                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            اشکم بچکیده برخ رنگ پریده

گفتند که اندر افق خطّۀ تبریز                                                                                                                                                                                                                  شمست شده مکسوف و نهان گشت ز دیده

مرحوم محمّد حسن آقای الهی                                                                                                                                                                                                                    وقتش برسیده است و ز ما دست کشیده

آن سیّد والا نصب طباطبائی                                                                                                                                                                                                                                آن گوهر عالی حسب عیب ندیده

آن قابل تربیت استاد بزرگی                                                                                                                                                                                                                        قاضی که در این عصر چُنو کس نشنیده

---------------------------------------------132-------------------------------------

آن سالک مجذوب که از جذبۀ محبوب                                                                                                                                                                                                                     سوی وطن اصلی مألوف چمیده

آن طایر قدسی که سوی روضۀ رضوان                                                                                                                                                                                                                    خندان و خرامان و گرازان بپریده

آن نائل ادراک فیوضات ربوبی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           آن کامل از رنگ تعلّق برمیده

آن خلوتی محرم اسرار الهی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           آن وحدتی از همه اغیار بریده

این بنده که گهگاه کند مستی او گل                                                                                                                                                                                                                 از جام مدامی است کزان ماه چشیده

از ما سخن گرم شنیدی زد می دان                                                                                                                                                                                                                                                                                   کآنشاهد عیسی دم غیبی بدمیده

خوش آنکه به اخلاص و محبّت چو الهی                                                                                                                                                                                                             چشم از همه پوشیده و رخ یار گزیده

بارد پی هم فیض بر آن ذات مقدّس                                                                                                                                                                                                               تا هست سخن از سحر و صبح و سپیده

دارم سخن امّا بقلم راست نیاید                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    حرفی که بود از دهن قلب رمیده

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 از بارگه قدس خداوند حسن را

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        بدهاد شکیبایی از این تلخ پدیده

مرحوم آیةالله آقاسیدمحمدحسن الهی قدس سرّه روزدوشنبه سیزدهم ربیع المولود1388ه ق

درسنّ63سالگی این نشأه رابدرودگفت وباعلی علّیّین قدس آرمید

133------15ماه مبارک رمضان-----------درد هجر--------------------------------1390ه ق

ای درون دلم ترا خانه                                                                                                                        ایکه جان منی و جانانه

آشنایی چو تو مرا در بر                                                                                                                            وای من بودم از تو بیگانه

دلی و دلبری و دلداری                                                                                                                 تویی و تو بجز تو افسانه

واله روی دلگشای توام                                                                                                                   هچو دیوانگان فرزانه

جان شیرین و اشک شورم را                                                                                                                                                                                                                                                                                                             شورش و جوششی است مستانه

سر نهادم به آستانۀ تو                                                                                                                  می خروشم بسان دیوانه

عطش من نمیشود آرام                                                                                                                          از خُم و سبو و پیمانه

هفت دریا بکام آتش عشق                                                                                                              قطرۀ شبنمی بد روانه

چون نبالم بخود که صنع تو ام                                                                                                       گوهری شب چراغ یکدانه

چون ننالم ز خود که افتادم                                                                                                   در سیه چال طبع ویرانه

حسن از درد هجر می نالد                                                                                                        آنچنانکه ستون حنّانه

134-------31 خرداد---------------------یمن سحر--------------------------------1352

ای سوز تو در سینه ز سور دو جهان به                                                                                                                                                                                                            سودای تو در سر ز همه سود و زیان به

یک فرقه بدنیا خوش و یک زمره بعقبی                                                                                                                                                                                                                           ما را دل غمگین هم از این به هم از آن به

این عیش مجازی که بسرعت گذران است                                                                                                                                  بگذشتن زین عیش بسرعت گذران به

خوش گفت شکر لب صنم پسته دهانی                                                                                                                                                                                                             جز از سخن عشق تو بر بسته دهان به

می سوز نهانی و بیفروز عیانی                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      بالله که از این مردم نادیده نهان به

دیوان و ددانند بدیبا و خز اندر                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     بگریختن از بیشۀ دیوان و ددان به

سالی بشد و ناطقه در قبض فرو شد                                                                                                                                                                                                                                                                         هر حکم که جانانه بفرمود همان به

قبضی که چه خود بسط فیوضات الهی است                                                                                                                                                                                    قبضی که بود در اثرش بسط روان به

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            از یمن سحر راه نمودند حسن را

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            یمن سحر و لطف خداوند قران به

135--------ذوالحجه---------------گلشن قدس------------------------------------1391

ای طایر عرش آشیانه                                                                                                          عنقای جهان جاودانه

با بال و پر خدای دادت                                                                                                        بشتاب بسوی آشیانه

بشتاب بسوی گلشن قدس                                                                                                    کانجاست برایت آب و دانه

تا چند در این خرابه گلخن                                                                                                     با شب پرگان آفگانه

ای دل تو بکار خویشتن باش                                                                                                              خوش باش به نالۀ شبانه

خود را بحضور یار میدار                                                                                                                       در دیر و کنشت و کوی و خانه

ای نفس در این دو روزه گیتی                                                                                           تا چند بهانه بر بهانه

فارغ بنشین از این و از آن                                                                                                       می باش و نباش در میانه

از کثرت های و هوی دونان                                                                                                              حمام زنانه شد زمانه

هرگز نرسد کسی بجایی                                                                                                  تا از خودیش نشد روانه

------------------------------------------136----------------------------------------

از خویش بترس و بس که بیمت                                                                                                                            از جز تو بود همه فسانه

خوهای بد تو دوزخ تست                                                                                                                    اندر دل تو کشد زبانه

آری که تویی چو کشتزاری                                                                                                                  کشت تو همه زند جوانه

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            جان حسن است آسمانی

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            بی نام و نشان و بی کرانه