دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

بایگانی

-------------------------------------------341-------------------------------------------------

یج

به بسم الله الرحمن الرحیم است                                                                              

که قبض و بسط بر اصل قویم است
وجود صرف کان بیحّد و عدّاست                                                                  چو دریایى است کاندر جزر و مدّ است
 زقوسین نزولى و صعودى                                                                                          بدانى رمز این سیر وجودى
 که ادبارست و اقبال است دورى                                                                                پس از ادبار اقبال است فورى
 بود دریاى دل در بسط و در قبض                                                                                 مرا و را ساحل آمد حرکت نبض
 دهد هر ساحل از لجّه نشانه                                                                     نظر کن از کرانه تا کرانه
چو ساحل بدهد از لجّت گواهى                                                                  زساحل پرس هر چیزى که خواهى
چو ساحل آیتى از لجّت آمد                                                                        ترا پس ساحل عین حجّت آمد
 اگر از لجّت آیى سوى ساحل                                                                    تویى دریا دل آن انسان کامل
 خدا لجّه است در دریاى هستى                                                                                نظر کن در بلندیها و پستى                                                                                          شئونش را چو امواج و سواحل                                                                               در این دریا نگراى مرد عاقل
-----------------------------------------342-----------------------------------------------

چه امواجى که هر موجى جهانى است                                                       جداگانه زمین و آسمانى است
 جهانها در جهانها در عیان است                                                                  هزاران در هزاران در نهانست
 نهانى که مرا وراشمس ذرّه است                                                                              وزان قطره اى او را مجرّه است
 چو در نسبت تجانش شرط ربط است                                                         مثال از ذرّه و از قطره خبط است
 چه نسبت بین پنهان و عیان است                                                                              که این چون قطره اى نسبت به آن است
 چو ذات حق بود بیحّد و بى عدّ                                                                   شئون او بود بى عدّو بى حدّ
 نگو بنگر تواند رچرخ دوّار                                                                            که دارد حرکت اقبال و ادبار
 ز صنع متقن پروردگارى                                                                                              نباشد میل کلى را  قرارى
 کنون اندر نتاقض هست دائم                                                                     تناقض را تزاید هست لازم
 به رتق و فتق قرآن الهى                                                                                           نظر بنما اگر خواهى گواهى
 در اینموضوع بیک نیکو رسالت                                                                    که بنوشتم ترا باشد حوالت
 زمیل کلّى و اقبال اد بار                                                                                             ترا زان نیل کلّى هست یکبار
------------------------------------------243-------------------------------------------

 بیا از میل و از اقبال دادبار                                                                                          به خلق اوّل آن عقل نکوکار
 چو ایزد آفریدش در همانحال                                                                      بفرمودش به ادبار و به اقبال
 نموده امتثال امر دادار                                                                                               که دائم هست در اقبال و ادبار
 شئون عینى از اوّل به آخر                                                                                         بحرکت اندرند در سیر دائر
 شئون کتبى و لفظى هم این است                                                                           که از تقدیر رب العالمین است
 نباشد جز بدین بود و نمودى                                                                      تعالى الله ازین صنع وجودى
 به صنعتها نگر هم وفق طبع اند                                                                  بحرکت همچو سماوات سبع اند
 مدارى کاندر آن سیر جماداست                                                                                 نباتش مرکز عشق و  وداد  است
 چو حیوان مرکز دور نبات است                                                                   مر حیوان را به انسان التفات است
 بود انسان بدور عقل دائر                                                                                           که حق مطلق است و نور قاهر
 که حسن مطلق است و مبدأ  کل                                                                              بود او قبله کل ملجاء کل
 شده اطلاق عقل اندر رسائل                                                                    به حق سبحانه نقل از اوائل
---------------------------------------343-------------------------------------------

همه در مدح و تمجید جمالند                                                                      به تنزیه و به تسبیح جلالند
 زبان هر یک آید از بر و بوم                                                                                           عنت الوجوه للحى القیّوم
 زشوق داستان کعبه عشق                                                                       همه در آستان کعبه عشق
 حنین کلّ و جزء از هر دو جانب                                                                    در عشق و عاشقى باشد چه جالب
 بلى طبع نظام کل بر این است                                                                   که هر کلى بجزء خود حنین است
 تویى پس عشق و هم معشوق و عاشق                                                  بیا آن عاشقى میباش ‍ صادق
 که هر جزئى بکلّ خود حنین است                                                                              یحبّهم و یحبّونه این است
ندارد جزء و کل از هم جدایى                                                                      خدا هست و کند کار خدایى
 حنین جزء و کل دور از ادب نیست                                                                               تو ار نقدش کنى میکن عجب نیست
 زجرء و کل سخن گویم دگر بار                                                                    زگوشت پنبه غفلت بدر آر
 گمانت جزء و کلّى مثل جسم است                                                                           تعالى الله که این خود یک طلسم است
 شئونش را ظهور گونه گون است                                                                                سبحان الله عمّا یصفون است

------------------------------------345--------------------------------------------

ید

به بسم الله الرحمن الرحیم است                                                              

ظهورى کز حدیث و کز قدیم است
 عوالم را که بیرون از شماراست                                                                 بدور محور نوزده مدار است
 اشارت شخص عاقل را بسند است                                                           حروف بسلمه بنگر که چند است
 وجود و  واحد اندر علم اعداد                                                     دو جسم اند و بیک روح اى نکو یاد
 ولى در روحشان سرّى عظیم است                                                          که بسم الله الرحمن الرحیم است
 بود پس مر ترا این جمله شاهد                                                  که هستى نیست جز یک شخص ‍ واحد
 در آغاز حدید و آخر حشر                                                                           تمام سوره نسبت بود نشر
که این شخص است حق جل جلاله                                                            که این شخص است حق غم نواله
 جلال او شئون کبریایى است                                                     نوال او شجون ما سوایى است
 بترویج جلالش با نوالش                                                                             تماشا کن بدین حسن جمالش
 زمین حسن و زمان حسن آسمان حسن                                    عیان حسن و نهان حسن و میان حسن
------------------------------------------346----------------------------------------------------

همه حسن اند و ظلّ حسن مطلق                                                             همه فرعند و از آن اصل مشتق
 همه حسن و همه عشق و همه شور                                       همه وجد و همه مجد و همه نور
 همه حىّ و همه علم و همه شوق                                                            همه نطق و همه ذکر و همه ذوق
 درین باغ دل آرا یک ورق نیست                                                   که تار و پودش از آیات حق نیست
 گلش حسن هست و چون گل هست خارش                                               تو خارش راکنى تحقیر و خوارش
 زحسن و قبح در تشریع و تکوین                                                                 بباید فرق اندردین و آیین
چه خوش گفتند دانایان یو نان                                                      که عالم قوسموس است ایعزیزان
 بدان معنى قوسموس است زینت                                                              مگر در دیده ات باشد جز اینت
جهان را وحدت صنع است و تدبیر                                                مر او را  وحدت نظم است و تقدیر
 ندارد اتّفاقى نظم دائم                                                                              نه بر آن وحدت صنع است قائم
پس از اتقان  صنع دلربایش                                                                          نگر در غایت حسن و بهایش
 که زینت غایت حسن و بهایى است                                           فزون از دلربایى جان فزایى است
----------------------------------------347----------------------------------------------

تویى حق را بوسع خویش جویان                                                 ولى حق با تو اینسانست گویان
که اندر سیر اطوار شهودى                                                         زبود من ترا باشد نمودى                                                                                                                                                                                                                                                             بلى بیرون بیا از کفر و بدعت                                                       بده جانرا از نور علم وسعت
 تو از چشم دل بى نور تاریک                                                                       نبینى یاکه بینى تنگ و باریک
 زدست تو بنفس تست ظلمت                                                    که بیچاره بود دائم به ظلمت
 بهر سور و کنى الله نور است                                                     چرا چشم دل و جان تو کور است
 تو از نور خدایا بى جوانى                                                                           نشاط اینجهان و آنجهانى
 بیا بشنو ز اوصاف جوانان                                                                           که حق فرمود اندر کهف قرآن

------------------------------------------348------------------------------------------------

یه

به بسم الله الرحمن الرحیم است                                                              

که آن اصحاب کهفست و رقیم است
 بیا در کهف قرآن اى برادر                                                                           ببین احوال انسان را سراسر
 ازین گنجینۀ سرّ الهى                                                                               بوسع خویش یابى هر چه خواهى
 در این سوره بود انواع عبرت                                                      براى آنکه باشد اهل خبرت
 چو قدر خویشتن را ناشناسى                                                   به نعمت هاى ایزد ناسپاسى
 خدا را بین چه گفتارى است در کهف                                          تدبّر کن چه اسرار ی است در کهف
 گمانم اینکه زان فتیه چو خوانى                                                                 مر آنان را جوانانى بدانى
 ولیکن گوش دل بگشا زمانى                                                      شنو از غائص بحرمعانى
 امام صادق آن قرآن ناطق                                                                          که فتیه بوده اند پیران صادق
 ولى از قدرت روحى ایمان                                                                          به قران وصفشان آمد جوانان
 بیا پیر جوان میباش اى پیر                                                                         بیا روشن روان میباش اى پیر
---------------------------------------------349---------------------------------------------

توهم اصحاب کهفى در قیمى                                                                     چو بسم الله الرحمن الرحیمى
 نه هر پیرى بود روشن روانى                                                     نه هر پیرى بود پیرجوانى
جوانى گر در ایام جوانى                                                                             به پیرى بگذراند زندگانى
 به عقلش از بدیها پاک باشد                                                       براه بندگى چالاک باشد
 بیاض دفتر دل را تباهى                                                                             نداده است از سیاهى گناهى
 شود پیر جوانى آن نکو فام                                                                        که یزدانش به فتیه مى برد نام
کند احوال هر پیرى حکایت                                                          ز اوصاف جوانیش برایت
 چو هر طفلى بود آغاز کارش                                                      کتاب شرح حال روزگارش
هر آن خویى پدر یا مادرش راست                                                                همان خو نطفۀ او را بیاراست
 غذاى کسب باب و شیر مامش                                                 بریزد زهر یا شکّر بکامش
چو از پستان پاکت بود شیرت                                                      تویى فرخنده کیش پاک سیرت
 منى بذرو نساحرث و تو حارث                                                    بجز تو حاصلت را کیست و ارث
-----------------------------------------350--------------------------------------------------

 اگر پاک است تخم و کشتزارت                                                   هر آنچه کشته اى آید بکارت
 و گرنه حاصلت بر باد باشد                                                         ترا از دست تو فریاد باشد
 نفخت فیه من روحى شنیدى                                                    ولى اطوار نفخش را ندیدى
 که اندر نطفه هم بابا و مادر                                                                       نماید نفخ هر یک اى برادر
 تو سبحان الذى خلق الازواج                                                     بخوان در خلقت نطفة امشاج
 دمد هر یک ز روح خویش در وى                                                  ازین ارواح طومارش شود طى
 دگر باره از آن پیران صادق                                                                          بیا بنیوش اى یار موافق
سگشان را نشاید در عبارت                                                        نمایى مس گرت نبود طهارت
 چگونه مس کنى اسرار هستى                                                                 که از پا تا سرت آلوده هستى
 طهارت بایدت در مسّ فرقان                                                       چه پندارى تواند رمسّ قرآن
 طهارت چون کسى را گشت حاصل                                             جواز مسّ فرقان است نائل
 ولى در لفظ مس بنما تامل                                                                        که یابى فرق او را با تعقّل
---------------------------------------351-----------------------------------------------

 چو مس آمد به معنى بسودن                                                    بسودن هست مانند نمودن
 تعقّل اینکه آن شد عین ذاتت                                                     که افزوده است بر نور حیاتت
 براى مس معنى و عبارت                                                                          طهارت بایدت اندر طهارت
 بباید جملگى از مغز تا پوست                                                     طهارت یابى از هر چه جز از دوست
بیا برتر از اینگونه مدارج                                                                              که انسان است شخص ‍ ذوالمعارج
 طهارت تا بدین معنى کامل                                                         نشد اندر تن و جان تو حاصل
 مبادا نخوتى گاه تجلّى                                                                              بگیرد دامنت را در محلّى
 خطر آرد کز آن نبود رهایى                                                          که سر آورد از کبریایى
 چه فرق لمّۀ رحمان و شیطان                                                    نباشد بى طهارت کار آسان
مرا شد دفتر دل پاره پاره                                                                            که دردم را چه درمانست و چاره
 همى در آتش سوزان لهفم                                                                       که کمتر از سگ اصحاب کهفم
 نه بگرفتم پی اصحاب کهفم                                                      که خود را وارهم از نار لهفم
------------------------------------------------352----------------------------------------

چه میگویم من این قول شطط را                                                 بخواهم عذر تمثیل غلط را
 امامان من از امر الهى                                                                              مقام هر یک است فوق تناهى
 
ببرهانست و نى از قول زهفست                                                               که هر یک کهف صد اصحاب کهفست
 
امامى را که من گویم چنین است                                                              امام مرسلین را جانشین است

امامی باید از سرّ امامت                                                                            بگوید از برایت تا قیامت

----------------------------------------------353------------------------------------

یو

به بسم الله الرحمن الرحیم است                                                              

که در عالم امام لطف عمیم است
 
 امامت در جهان اصلى است قائم                                                              چو اصلش قائمش نسلى است دائم
 
امام اندر نظام عقل و ایمان                                                       یدور حیثما ید ور  القرآن
نشاید افتراقش را ز قرآن                                                                            بقرآن و بعرفان و ببرهان
که بین خلق و خالق هست رابط                                                                 فیوضات الهى راست واسط
بود روح محمّد را مظاهر                                                                             در عالم ز اول آن تا به آخر
امام عصر آن قطب زمانست                                                       که با هر مظهرش اکمل از آنست
لذا او را رعیت هست و منقاد                                                     ز افراد و ز ابدال و ز اوتاد
همه بر گرد او هستند دائر                                                                          چو بر مرکز مدارات و دوائر
مرا باشد ده و دو پیشوایى                                                                         که هر یک مى کند کار خدایى

 
یکایک ظرف قرآن عظیم اند                                                        دو صد اصحاب کهف اند و رقیم اند
-----------------------------------------354---------------------------------------------

امامى مذهبم از لطف سبحان                                                    بقرآن و بعرفان و ببرهان
من و دیندارى از تقلید هیهات                                                     برون آ ز دعابات و خیالات
خداوندم یکى گنجینه صدر                                                          ببخشوده است رخشنده تر از بدر
در این گنجینه عرفانست و برهان                                                                در این گنجینه اخبار است و قرآن
چو تقلید است یک نوع گدایى                                                     نزیبد با چنین لطف خدایى
چو این گنجینه نبود سینه تو                                                       بود آن عادت دیرینه تو
على مارا  امام اولین است                                                                        امام اولین و آخرین است
که سر انبیاء و عالمین است                                                       لسان صدق قرآن مبین است
دو فرزندش حسن هست و حسین است                                    که هر یک عرش حق را زیب و زین است
على سجّاد  زین العابدین است                                                                  محمد باقر اسرار دین است
امام صادق آن بحر معانى                                                                           امام کاظم آن سبع المثانى
رضا بین و مقام رهبرى را                                                                            تقى و هم نقى و عسکرى را
----------------------------------------355---------------------------------------------

امام قائم آن سر الهى                                                                               پناه جمله از مه تا به ماهى
ولّى ختم مطلق آنجناب است                                                    که جان پاک او امّ الکتاب است
زنسل فاطمه بنت رسول است                                                   همان ام ابیهاى بتول است
سمّى حضرت خیر الانام است                                                    قیامش در جهان حسن ختام است
در او جمع آمد از آیات کبرى                                                        ز موسى و ز عیسى و زیحیى
ز خضر و یونس و ادریس و الیاس                                                                 امام عصر خود رانیک بشناس
حسن باب است و نرجس هست نامش                                      میم و حا و میم و دال است نامش
حسن بادا فداى خاک پایش                                                                         که باشد خاک پایش تو تیایش
امام عصر میر کاروان است                                                         هر آنچه خوانمش برتر از آنست
مرا چون نور خورشید است روشن                                                              که عالم از وجود اوست گلشن
چو اسماى الهى راست مظهر                                                   که از دیگر مظاهر هست برتر
ترا باشد یکى قسطاس اقوم                                                      که قطب عالم است و اسم اعظم
-----------------------------------------356-------------------------------------------

چگونه غایبش خوانى و دورش                                                    نبینى خویشتن را در حضورش
تویى غایب که دورى در بروى                                                      نهادى نام خود را بر سر وى
سبل بر دیدگانت گشته چیره                                                      که خورشید است در چشم تو تیره
مه و خورشید در این طاق مینا                                                    چراغ روشن اند و چشم بینا
مثالى از نبى و از ولى اند                                                                          چو مه از خور، خور از حق منجلى اند
نپاید بى مه و خورشید عالم                                                       بر این تکوین و تشریعند با هم
ز پیغمبر بپرسیده است سلمان                                                  ز سرّسوره و الشّمس قرآن
پیمبر گفت من آن شمس دینم                                                   که نور آسمانها و زمینم
قمر باشد على کز شمس نورش                                                                کند کسب از اهلّه تا بدورش
بر این معنى بیا تا حجّت عصر                                                      خداوندش فزاید قدرت و نصر
ز سرى کان بود در لیلة القدر                                                       امام حىّ بود روشنتر از بدر
که قرآن خود در اینمعنى است کافى                                                           چه قرآن از الف گردید شافى
---------------------------------------357-------------------------------------------

الف کافى و قرآنست کافى                                                                        تعالى الله ازین حسن توافى
سر آغاز این سخن اندر حروف است                                           زاعداد و حروفت ار وقوف است

--------------------------------------358------------------------------------------------------

یز

به بسم الله الرحمن الرحیم است                                                              

کنوزى کان الف و لام و میم است
 
به چندین سوره قرآن انور                                                                           حروفى را همى بینى مصدّر
حروفند و ز آیات رموزند                                                                               اشاراتى به اسرار و کنوزند
 مکرّر را چو بنمایى به یک سو                                                     على صراط حق نمسکه
سخنها گفته شد بسیار پر مغز                                                   بحل یک بیک این احرف نغز
 مرا میدان بحث اینجا وسیع است                                                              که در این صنعتم صنع صنیع است
 ولیکن هر مقالى را مقامى است                                                               سخن از لیلة القدر و امامى است
 در ابتث یا در ابجد یا در اهطم                                                     الف اول بود و الله اعلم
 در ادوار یکایک از دوایر                                                                                الف در اوّل است و هم در آخر
 دوایر را نه حدّ است و نه غایت                                                   شنو از جفر جامع این حکایت
که دور ابجدیش بیکرانست                                                         چو این یک دور دور دیگرانست
------------------------------------------------359-------------------------------------------

به هر دورى که میخواهى کنى طى                                                            بر آن دورت تسلسل هست در پى
 على اندر غزا بودى ندایش                                                                        حروف منفصل اندر دعایش
 ندا میکرد به کهیعص                                                                                 به حمعسق آن قطب عبّاد
 الف و لام و میم در صدر فرقان                                                   اشارت دارد اندر جمع قرآن
 چه قرآن تا شود فرقان تفضیل                                                    که از انزالش آید تا به تنزیل
 بسمع صدر ختمى از ره دور                                                       حروف منفصل مى گشت منظور
 چو عجز از حمل این قول ثقیل است                                                          الف الله و لامش جبرئیل است
 محمد را بود میمش اشارت                                                       الف و لام و میم اندر عبارت
مقام جبرئیل روح الامین است                                                    رسول وحى رب العالمین است
نزول وحى را بر قلب عالم                                                                          رساند او ز آدم تا به خاتم
 همى ترسم که از تعبیر کثرت                                                    سه واحد در عدد دانى بصورت
 یکى این و یکى آن و دگر آن                                                       تعالى الله از توحید نادان
----------------------------------------360-------------------------------------------

اگر چه بحث آن در پیش دارم                                                       ولى از فهم آن تشویش دارم
 خزائن را که از احصا فزون است                                                  شنیدى آنکه بین کاف و نون است
 بود این کاف و نون امر الهى                                                                       که اندر کن بود هر که چه خواهى
 ز کن بشنیده اى مشتى زخروار                                                                بیا بشنو ز کن حرفى دگر بار
 دگر سرّى که اندر این سخن هست                                                           حسن گوید که بس شیرین و من هست
خزائن از زمان و دهر و سرمد                                                      همه جمعند در جبرئیل و احمد
 میان کاف و نون  در دور   اتبث                                                    نهفته لام و میم مقرون و منبث
 بدور ابجدى هم اینچنین است                                                   که با اتبث در این معنى قرین است
 سفر بنمازتد و نیش به تکوین                                                     که تکوین را بیابى اصل تدوین
 بدانى پس خزائن لام و میم است                                                              ز بسم الله الرحمن الرحیم است
که عین کنت کنزا آنجنابست                                                       دهن بندم که خاموشى صوابست
 بوضع جعفر جامع گاه تکبیر                                                         بیابى وصف احمد را به تکثیر
------------------------------------------361--------------------------------------------

که امدح هست و مادح هست و حامد                                         که حماد است و مدّاح محامد
 چو قرآن وفق اسم جامع آمد                                                     ترا پس عین جفر جامع آمد
 که جفر جامع قاموس الهى است                                                               که قرآنست و ناموس الهى است
 مر این قاموس ناموس الهى                                                                      محمد را بود آنسان که خواهى
 چه میپرسى ز وسع عالم دل                                                    چه روییده است از این آب و از گل
 مقام قلب عقل مستفاد است                                                  اگر چه دائماً در ازدیاد است
 بلى قلب است و در تقلیب باید                                                  به هردم مظهر اسمى در آید
چه پندارى ز قلبى کو فؤاداست                                                  که اندر اوج عقل مستفاداست
 مقام قلب را نشناختى تو                                                                          که خود ر ااینچنین در باختی تو
 بود اورق منشور الهى                                                                              بداند سرّ اشیا را کماهى
نه تنها واقف اسرار اسما است                                                  که هم اندر تصرّف جان اشیا است
 ز قران و ز آیتهاى قدرش                                                                            ببین این خاک زاد و شرح صدرش
---------------------------------------362------------------------------------------

تبارک صنع صورت آفرینى                                                             چه صورت ساخت از ماء مهینى
 ازین حبّه که رویانید از گل                                                                           در او قرآن شود یکباره نازل
 تبرّک از حدیث لیلة القدر                                                                            بجویم تا گشاید مر ترا صدر
 حدیثى کان ترا آب حیاتست                                                       برایت نقل آن  اینجا براتست
 به تفسیر فرات کوفى ایدوست                                                 نظر کن تا در آرى مغز از پوست
 امام صادق آن قرآن ناطق                                                                          یکى تفسیر همچون صبح صادق
 بفرموده است و بشنو اى دل آگاه                                                              که لیله فاطمه است و قدر الله
 چو عرفانش بحق گردید حاصل                                                   به ادراک شب قدر ید نائل
 دگر این شهر نى ظرف زمان است                                                             که مؤمن رمزى از معنى آنست
 ملایک آن گروه مومنین اند                                                         که اسرار الهى را امین اند
 مر آنان را بود روح مؤیّد                                                                              که باشد مالک علم محمد
 مرا د  روح هم که روح قدسى است                                                          جناب فاطمه حوراى انسى است
------------------------------------------------363-----------------------------------------

بود آن لیلۀ پر ارج و پر اجر                                                                          سلام هى حتى مطلع الفجر
 بود این مطلع الفجر محمّد                                                                         ظهور قائم ال محمّد
 در این مشهد سخن بسیار دارم                                                                ولیکن وحشت از گفتار دارم
 که خلق اکثر افراد تنگ است                                                     نه ما را با چنین افراد جنگ است
 بجنگم با خودم از مرد جنگم                                                      که از نفس پلیدم گیج و منگم
 چرا با دیگرى باشد حرابم                                                                          که من از دست خود اندر عذابم
 چه در من آتشى در اشتعال است                                                             که دوزخ را ز رویش انفعال است
مرا عقل و مرا نفس بدآ یین                                                                       گهى آن میکشد گاهى برد این
 بسى از خویشتن تشویش دارم                                                                همه از نفس کافر کیش ‍ دارم
 اگر جنگید مى با نفس کافر                                                                      کجا این وحشتم بودى بخاطر
 چنان در حسرتم کز اخگر دل                                                      همى ترسم که سوزد دفتر دل
 رسیده کشتى عمرم بساحل                                                    نمیدانم از این عمرم چه حاصل
--------------------------------------------------364------------------------------------------

مرا پنجاه و پنج است عمر بیگنج                                                                تو گیرش پنجهزار و پانصد و پنج
 که کرکس سال عمرش ار هزار است                                         ولیکن عاقبت مردار خوار است
 چه انسان خواهد از طول زمانى                                                                 گرش بى بهره باشد زندگانى
 چو غافل بگذراند روزگارش                                                         چه یکسال و چه صد سال و هزارش
 و گر آنى ز خود گردید فانى                                                                        به کف آورده عمر جاودانى
 ولیکن باز با رمز و اشارت                                                                           بیارم اندکى را در عبارت
نزول یازده قرآن ناطق                                                                                 در ان یک لیلة القدر است صادق
 وجود اندر نزول و در صعودش                                                      بترتیب است در غیب و شهودش
 در این معنى چه جاى قیل و قال است                                       که طفره مطلقا امر محال است
 توانى نیز از مکان اشرف                                                                           نمایى سیر از اقوى به اضعف
 به امکان اخس بر عکس بالا                                                       نمایى سیر از اضعف به اقوى
 لذا آنرا که بینى در رقیقت                                                                          بیابى کاملش را در حقیقت
-------------------------------------------------365-----------------------------------------

نظر کن نشأت اینجا چگونه                                                         از آن نشأت همى باشد نمونه
 شنو در واقعه از حق تعالى                                                                        لقد علمتم النشاة الاولى
 اگر عارف بود مرد تمامى                                                                           تواند خود به هر حد و مقامى
 بباطن بنگرد از صقع ظاهر                                                           ز اول پى برد تا عمق آخر
 محاکاتى که اندر اصل و فرع است                                                             بسان زارع و مزروع و زرع است
 بیا بر خوان تو نحن الزارعون را                                                    بیابى زارع بى چند و چون را
 که بر شاکلت خود هست عامل                                                                 چه کل یعمل را اوست قائل
 نزول اندر قیود است و حدود است                                                             صعود اندر ظهور است و شهود است
 خروج صاعد از ظلمت بنور است                                                                 که یوم است و همیشه در ظهور است
 چو صاعد دمبدم اندر خروج است                                                               پس او ایام در حال عروج است
 چو عکس صاعد آمد سیر نازل                                                    لیالى خوانیش اندر منازل
نگر اندر کتاب آسمانى                                                                               به حم سجده تا سرّش بدانى
----------------------------------------366--------------------------------------------

عروج امر با یوم است و آن یوم                                                   بود الف سنه مقدارش اى قوم
 ز الف سنه هم مى باش عارج                                                   به خمسین الف که سنه معارج
 ولى این روز خود روز خدایى است                                                              نه هر روزى بدین حدّ نهایى است
 نه هر یومى ز ایام الهى است                                                   چه آن پیدایى اشیا کماهى است
 شب اینجا نمودى از حدود است                                                                بسى شبها که در طول وجود است
 لیالى اندر اینجا همچو اشباح                                                    لیالى اندر آنجا همچو ارواح
 بدان بر این نمط ایام و اشهر                                                      که میاید پدید از ماه و از خور
 چنانکه روز رمزى از ظهور است                                                  ظهور است هر کجا مصباح نور است
 شب قدر اندر این نشاه نمودى                                                  بود از لیلة القدر صعودى
 چو ظلى روز اینجا روزها را است                                                                که یوم الله یوم القدر اینجا است
 مر انسانى که باشد کون جامع                                                  شب قدر است و یوم الله واقع
 
شدى آگه ز جامع اندرین فصل                                                    تو فرعى و بود جامع ترا اصل
-------------------------------------------367------------------------------------------

 تویى همواره در مرئى و منظر                                                    بنزد جامعت اى نیک محضر
 
تو مشهودى و جامع هست شاهد                                                             تو یکجائى و جامع در مشاهد
 بدیدارش شب و روزت بسر کن                                                  و گرنه خاک عالم را به سر کن
 بوصلش عاشقى میباش صادق                                                                 منافق را جدا کن از موافق
 ز عاشق آه و سوز و ناله آید                                                                      که عشق و مشک را پنهان نشاید
 ترا از عاشقى باشد چه آیت                                                                     برو در راه درمان و دوایت
 که با نامحرمانش آشنایى                                                                          که در بیم و امیدت مبتلایی

---------------------------------------------368-------------------------------------------