دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

دیوان حضرت استاد علامه حسن زاده آملی

بایگانی

----------------------------------------------474-----------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   انّا لله و انّا الیه راجعون   

روز سه شنبه7ع1سنه1412 ه ق =26شهریور1370 ه ش درقم بعد از درس صبح حالم سخت دگرگون شد به نحوی که مقدّمات کفن و دفنم را فراهم کرده بودم و این غزل را از رویداد آنحال

 گفته ام

مژده ایدل که شب هجر به پایان آمد                                                                                                                                                                                                                              پیک روح القدس از جانب جانان آمد

زان دلا را که در این باغ وجودت آراست                                                                                                                                                                        جنّت ذات طلب کردی و خواهان آمد

جز خداوند نبوده است در اندیشۀ تو                                                                                                                                                                                                                                                که جزای تو خداوند به احسان آمد

سنگ زیرین رَحی بوده ای از گردش چرخ                                                                                                                                                                                        عرصۀ گردش تو روضۀ رضوان آمد

هر چه بُد محنت ایّام زَبَد بود و برفت                                                                                                                                                                                                       هر چه باقی است همه منحت یزدان آمد

آنچه در مزرع دل تخم وفا کاشته ای                                                                                                                                                                                                                                       همه نور و همه حور و همه غلمان آمد

آفرین بر قلم صنع که لوح و قلمی                                                                                                                                                                                                                                                  همه برهان و همه عرفان و همه قرآن آمد

چشمۀ آب حیاتست دهانی که از او                                                                                                                                                                                                   همه درس و همه بحث و همه تبیان آمد

--------------------------------------------475----------------------------------------------                                              

تن خاکی بسوی خاک روانست ولی                                                                                                                                                                                                                                                               دل عرشی بسوی عرش خرامان آمد                   

ای عزیزان من این نشأه دنیاوی ما                                                                                                                                                                                                                               به مثل این که چو زندان و چو زهدان آمد 

چو بگورم بسپردید نشینید به سور                                                                                                                                                                                                                                            نه که در سوگ کسی باشد و نالان آمد

خویش را بهر ابد نیک بسازید بعلم                                                                                                                                                                                                                                                                                علم و عمل دو سازندۀ انسان آمد            

                                                                                                                                                                                                                                                                                              حمدلله که حسن تا ز ندای خوش دوست

                                                                                                                                                                                                                                                                                         اِرجِعی را بشنیده است غزلخوان آمد

------------------------------------------476---------------------------------------------       

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              شکرانۀ موهبت الهی

در آمدیم ز پندار ناصواب                                                                                                                                                                                                                                                         گذشته ایم ز اوهام شیخ و شاب ای دوست 

ندیده ایم در اهل زمانه صدق و صفا                                                                                                                                                                                             بریده ایم از این دیو و دد مآب ای دوست

به صورت بشری آدمی و در سیرت                                                                                                                                                                                                                                           بسان بیشه انبوه از دواب ای دوست

سراب را بگمان این که آب حیوان است                                                                                                                                                                 سراب می طلبیدیم با شتاب ای دوست

به حق ساقی خمخانه شراب طهور                                                                                                                                                                                                                                   مدار تشنه ام از کوثر شراب ای دوست

سخن ز ذره چه گویم ز ذره پروریت                                                                                                                                                                                               شده است ذره تو رشگ آفتاب ای دوست

تراب تست که در دستگاه قدس ازل                                                                                                                                                                                    شده است حامل اسرار بو تراب ای دوست 

ز حمل بار امانت اگر چه تن خسته است                                                                                                                                                       به ن و القلم است لوح دل کتاب ای دوست  

اگر نه رفع حجاب از کتاب می شاید                                                                                                                                                                                                                                  چرا کتاب تو گردید بی حجاب ای دوست

اگر نه جدولی از بحر بیکران وجودیم                                                                                                        چگونه وهب و خطاب اوست اب تها ای دوست  

{مصرع قبلی را خیلی کنکاش کردیم که چگونه خوانده میشود نسخه ای که داریم بلحاظ خطاطی بگونه ای است که حدّاقلش اینست که ما سواد خواندن آنرا نداریم به خود کتاب رجوع شود     }

ز عشق و شوق عطایای تو غزلخوانم                                                                                                                                                   که شکر موهبت تست بیحساب ای دوست

حسن تویی و حسن را حسن نما کردی                                                                                                                                          عنایتی است که فرمود آن جناب ای دوست

-------------------------------------------477-----------------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 تازه بتازه نو بنو                     

جلوه کند نگار من تازه بتازه نو بنو                                                                                     دل برد از دیار من تازه بتازه نو بنو                     

چهره بی مثال او وهله بوهله روبرو                                                                                 برده ز من قرار من تازه بتازه نو بنو                     

زلف گره گشای او حلقه بحلقه موبمو                                                                                                                                                                                                                                              موجب تارومارمن تازه بتازه نو بنو

عشوه جان شکار او خانه بخانه کو بکو                                                                                                                                                                                                                                 در صدد شکار من                    تازه بتازه نو بنو

دشت و چمن چمد چو من لحظه بلحظه دم بدم                                                                                                                                                                                           ز صنع کردگار من تازه بتازه نو بنو

لشکر بیشمار او دسته بدسته صف بصف                                                                        می گذرد کنار من تازه بتازه نو بنو

شکر و ثناب او بود کوچه بکوچه در بدر                                                                                                                                                                                                                                   شیوه من شعار من تازه بتازه نو بنو

محضر اوستاد من رشته برشته فن بفن                                                                          عزت و افتخار من تازه بتازه نو بنو

دشمن سنگدل برد گونه بگونه پی به پی                                                                                                                                                                                                                                                     سنگدلی بکار من تازه بتازه نو بنو

                                                                                                                                                                                                                                                      حسن حسن فروزد از سینه بسینه دل بدل

                                                                                                                                                                                                                                                      ز نور هشت و چار من تازه بتازه نو بنو

------------------------------------------------478--------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   بنده بیدار                                                  

چه خبرهاست خدایا که ندارم خبری                                                                                                                                                                                                                          کو مرا خضر رهی تا که نمایم سفری

با که گویم که چه ها می کشم از دست دلم                                                                                                                                                                                                                              با تو گویم که ز احوال دلم با خبری

اسم اعظم که ز احصا و عدد بیرونست                                                                                                                                                                                             اسم آه است نصیبم نه که اسم دگری

حاصل آن همه از گفت و شنود شب و روز                                                                                                                      بجز از حیرت و دهشت چه مرا شد ثمری

دگر از ذره روا نیست دهن بگشادن                                                                                                                                                                                               فهم ذره است چو فهمیدن شمس و قمری

دیده آن که به روی تو نباشد نظرش                                                                                                                                                                                                                نتوان گفت مر او را که تو صاحب نظری

ای خوش آن بنده بیدار بدیدار رخت                                                                                                                                                                            دارد از عشق وصالت به سحرها سهری

صمت و جوع و سهر و خلوت و ذکر بدوام                                                                                                                                                                                    خام را پخته کند پخته شود پخته تری

چون که خود عین سلام است بهشت است نظام                                                     مظهر اسم سلام است هر آنچه نگری

از دغلبازی و سالوسی نسناسی چند                                                                                                                        دین حق را چه زیان است و چه خوف و خطری

                                                                                                                                                                                                                                                                           آن همه اشک بصر کز حسنت جاری شد

                                                                                                                                                                                                                                                                           باز از لطف تو داراست چه اشک و بصری       

--------------------------------------------479----------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               علّم الاسماء

چون پدر ای پور آدم مظهر اسماستی                                                                                                                                                                                                                                         مظهر اسماستی        و شاهد یکتاستی

شاهد یکتاستی و لؤ لؤ لالاستی                                                                                                                                                                                                                                                                                    لؤ لؤ لالاستی     و بهترین کالاستی               

 بهترین کالاستی و در تو ناید کاستی                                                                                                                                                                                                                                                           در تو ناید کاستی   و روی در بالاستی

روی در بالاستی و برتر و والاستی                                                                                                                                                                                                                                                  برتر و والاستی        و بر همه مولاستی

بر همه مولاستی و با همه یکجاستی                                                                                                                                                                                                                                    با همه یکجاستی  و خود تن تنهاستی

علّم الاسماءنه از بهر پدر آمد فقط                                                                                                                                                                                                                                ای برادر هم برای جملۀ ابناستی

کیست آدمزاده تا تعلیم اسمایش نشد                                                                                                                                                                                                نیست آدمزاده آن کو ز آدم و حوّاستی

آن که شد بار دوم زائیده آدمزاده است                                                                                                                                                      این سخن خوش یادگار حضرت عیساستی

آدمی زاده چو در بار دوم زائیده شد                                                                                                                                                                                                                                                                        محرم اسرار حق از ذرّه تا بیضاستی

از خودی خود بدر آ     تا که گردی بی حجاب                                                                                                                                هر چه خواهی آن زمان  در نزد تو پیداستی    

آزمودم این سخن را بارها در ذات خود                                                                                                                                                                                                                      تا بدانی نیست گفتار من الّا راستی

کیست نجم آملی سرمست جام دست دوست                                                             زین سبب پیوسته اندر شورش و غوغاستی

------------------------------------------------480--------------------------------------

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              لامّ عمرٍ و باللوی مربع

این ابیات ترجمه قصیده عینیه سید حمیری-رضوان الله علیه{            لامّ عمرٍ و باللوی مربع}

درباره روز مسعود و مبارک غدیر خم است که آن را به تفصیل در کلمه کتاب501کتاب

هزار و یک کلمه بیان کرده ایم و اینک به نقل همان ترجمه اکتفا می کنیم

در لوی بدیدار ما را خانه ای                                                                                             خانه رفت و شد ویرانه ای

زان فضای جانفزای دلربا                                                                                                 وحش اندر وحشت و مرغ هوا

یک نشانی زان دیار یار نیست                                                                                                                                                                                                                                                                                  همدمش جز عقرب جرّار نیست      

نیست یاری تا کزو دل خوش بود                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 غیر مارانی که آدم کش بود

آرمیدم چون در آنجای شگفت                                                                                         آسمان دیده باریدن گرفت

یاد آن جانانه ام آمد بسر                                                                                                 آتش حسرت ز قلبم شعله ور

تا خیال یار دیرینم فتاد                                                                                                     آتشی در جان شیرینم فتاد

در شگفتم از گروهی در جهان                                                                                        در حضور خاتم پیغمبران

کآمدندش در مکانی مشتهر                                                                                           عده ای راحب شاهی بد بسر

--------------------------------------------481------------------------------        

جمله گفتندش که ای خیر الانام                                                                                     بعد تو ما را که می باشد امام

مصطفی فرمود گر سازم عیان                                                                                                                                                                                                                                                                                  کیست بعد از من امام انس و جان  

با رسول خویشتن کاری کنید                                                                                          که به موسی کرد آن قوم پلید

ترک هارون وزیرش کرده اند                                                                                             دست اندر دم گوساله زدند

{پوزه ها زیر دمش اسپوختند                                                                                          خرمن هستی خود را سوختند}

این سخن از آن رسول پاک زاد                                                                                        حجتی گویاست بر اهل رشاد

بعد از آن بر آن رسول پاک بین                                                                                         آمده دستور رب العالمین

احمدا بر گو به مردم این پیام                                                                                          تا مر آنان را شود حجت تمام

ور نگویی نیستی بر ما رسول                                                                                         آن همه سعی تو کی باشد قبول

ترس گر تو را باشد از آن   واین                                                                                        من تو را باشم نگهدار و معین

پس زجا برخاست آندم مصطفی                                                                                     تا کند امر خدا را برملا

بود اندر دست او دست علی                                                                                          {افتخار هر نبی و هر ولی           }

وه چه نیکودست دست مصطفی                                                                                    وه چه نیکو دست شاه اولیا

-------------------------------------------482----------------------------------   

در میان جمله افرشتگان                                                                                                 حق تعالی شاهد اندر آن میان

{گفت هرکس رامنم مولی و دوست                                                                               ابن عمّ من علی مولای اوست}

اوست بعد از من امام انس و جان                                                                                   نی فلان و نی فلان و نی فلان

می نشد خرسند کس از کار او                                                                                       متهم کردندش از گفتار او

لب گشودند از پی چون و چرا                                                                                          چشم پوشیدند از خیر الوری

گمره آن قوم جهول بوالفضول                                                                                          ناپسندش اوفتد قول رسول

در غضب هر یک زخودبینیشان                                                                                         گوئیا ببریده شد بینی شان       

قصد حیله کرد با مولایشان                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     ای دو صد لعنت بر آن شورایشان   

تا که از تدفین او برگشته اند                                                                                           جملگی از دین او برگشته اند 

حرف دیروز پیمبر کز اله                                                                                                  آمده کردند مر او را تباه

آنچه شد زان بیخرد نامردمان                                                                                          سود دادند و گرفتندی زیان

قطع ارحامش نمودند از ستیز                                                                                         حق جزایشان دهددر رستخیز

چون که فردا شد قیامت راقیام                                                                                       آن همه لب تشنه وخشکیده کام

----------------------------------------------483------------------------------------------

نی مر آنان را زحوض اونصیب                                                                                                                                                                                                                                                                                    نی شفاعتخواهشان باشدحبیب

وسعت آن حوض چون دریا بود                                                                                         نی بقدر رایله تا صنعا بود

پرچمی در وی بود افراشته                                                                                            آب اندر وی بود انباشته

نهر کوثر می شود جاری از آن                                                                                         پرچم وی رهنمای مؤمنان

در سفیدی آمده بهتر زسیم                                                                                           سنگ ریزه اندر او درّیتیم

خرم است ورنگ رنگ و مشک فام                                                                                  بوی جنت آید از وی درمشام

ظرفهای آن بسی جالب بود                                                                                            ساقی آن پور بوطالب بود

سوی او آیند تا نوشند از آن                                                                                            بشنوند نفرین و رد بی امان

کای گروه اوفتاده در ظلال                                                                                               مر شما را نیست این آب زلال

این برای احمد و یاران اوست                                                                                          وانکه او را حب فرزندان اوست

رو بدست آرید دیگر آب خورن                                                                                                                                                                                                                                                                                    یست این حوض رااز برای گاو وخر

هر که از آن حوضشان نوشیده است                                                                                                                                                                                                                                                                  جامه عزت به خود پوشیده است

روز محشر پنج بیدق آشکار                                                                                            زان همه یک بیدقستی رستگار

----------------------------------------------284----------------------------------------

بیدق گوساله و فرعون او                                                                                               بیدقی از سامری زشتخو

بیدق ادلم سیاه نابکار                                                                                                    بیدقی از نعثل دور از شعار

این چهار و پیرو آئینشان                                                                                                 بینشان اندر هلاکت بی نشان

پنجمی را قائد او حیدر است                                                                                          این نه از من از خدای اکبر است

{ای گروه شیعیان شادی کنید                                                                                                                                                                                                                                                                                    همچوسرووسوسن آزادی کنید}

حمیری باشد ثناگوی شما                                                                                             گر چه بند از بند او گردد جدا

بر نبی و حیدر داماد او                                                                                                    رحمت حق بادتامیعاد او

از حسن داری خبر ای کردگار                                                                                                                                                                                                                                                                                    کو محّب احمداست و هشت وچار

نی به تقلید است بل دارد یقین                                                                                      رستگاری نیست اندر غیر این

در ازل شد با علی پیوند او                                                                                              گر جدا سازند بندازبنداو

------------------------------------------------485---------------------------------

ابیات ذیل رادرطلیعه کتابم{گشتی درحرکت}به عنوان{سرودگشت دردشتوچمن}سروده ام

صبا از من به اخوان صفایم                                                                                              پس از عرض تحیات وثنایم

نمالطفی بگوباهریکشان                                                                                                که ای آزاده باعزت وشأن

بحمدلله باغ و بوستانم                                                                                                   بود در انتظار دوستانم

گرت با دین و دانش همدمی است                                                                                  گلستانم یکی آکادمی هست

به گلزارش فراز شاخسارش                                                                                           سرود دلکش آید از هزارش

بیا گشتی دراین دشت و چمن کن                                                                                  دماغ روح را تازه چومن کن

بیا در عرصه مینوی راغش                                                                                              بیابی جانفزایش همچو باغش

چمن از خرمی چون آسمانست                                                                                                                                                                                                                                                                                            فضایش یکسره رنگین کمانست

ز شادابی گلهای دل افروز                                                                                              فروغ شب حکایت دارد از روز

ز گلبنهای باغ و گلشن او                                                                                               چمنهای بسان جوشن او

-----------------------------------------------486----------------------------------------

بهشت اندر بهشت اندر بهشت است                                                                                                                                                                                      همه با مشک و با عنبر سرشت است

ز هر یک دسته گلهای بهشتی                                                                                       همی بینی چه گشتی وچه کشتی

دراین کشتت بابی مدّعی را                                                                                           رهاسازی زخودچون وچرارا

مکن این نکته راازمن فراموش                                                                                                                                                                                                                                                                                                               مپنداری طبیعت هست خاموش

طبیعت تاروپودش جنب وجوش است                                                                                                                                                                                   خموش است و همی اندر خروش است

طبیعت مخزن اسرارهستی است                                                                                  بیان دفترادوارهستی است

طبیعت همچو تو باهوش وگویاست                                                                                  به راه خویشتن پویا وجویاست

سکوت اوبودرازنهانی                                                                                                     ازاین رازش چه دانی وچه خوانی

چه گویم ازافول وازفروغش                                                                                             چه گویم ازغروب وازبزوغش

طبیعت هست دایم درجهیدن                                                                                          برای رتبه بهتر رسیدن

طبیعت یکسره عشق وشعوراست                                                                                 طبیعت طلعت{الله نور}است

بروبرخوان{اتیناطائعین}را                                                                                                جواب آسمانهاوزمین را

زشأن{کل یوم هو فی شأن}                                                                                           در عالم هرچه می باشدازایشان

---------------------------------------------487---------------------------------------

دوآن هیچ چیزی نیست یکسان                                                                                      زاجرام وزارکان وزانسان

زبس تجدیدامثالش سریع است                                                                                                                                                                                                                                                                                                               جهان راهردمی شکل بدیع است

زبس تجدیدامثالش حدید است                                                                                                                                                                                                                                                                                                        {وهم فی لبس من خلق جدید}است

به هرآنی جهانی تازه بینی                                                                                             چودریک حدویک اندازه بینی

زچابک دستی نقاش ماهر                                                                                              تورایک چیزبنماید به ظاهر

جهان ازاین جهت نامش جهان است                                                                                که اندرقبض وبسط بی امانست

دمادم درجهیدن هست آری                                                                                            که یک آنش نمی باشدقراری

بیااندر طبیعت بین خدا را                                                                                                 پدید آرنده ارض وسمارا

دراین باغ طبیعت ای دل آگاه                                                                                           زهرشاخی شنو{انّی انا الله}

اله آسمانست و زمین است                                                                                           چه پنداری جداازآن واین است

بیادرراه حق جویی کامل                                                                                                 برون آازخداگویی جاهل

که درآن سوی هفتم آسمانست                                                                                     لذاازدیدۀ مردم نهانست

مراشهروده وکوه ودرودشت                                                                                                                                                                                                                                                                              به روی دلستانم هست گلگشت

-------------------------------------------------488---------------------------------

دراین باغ دل آرایک ورق نیست                                                                                       که تاروپودش ازآیات حق نیست

نماگشتی دراین باغ الهی                                                                                              نمایندت همه اشیاکماهی

                                                                                                                                                                                                                                                                               خدایاراست یاران حسن را

                                                                                                                                                                                                                                                                               برای گشت این دشت و چمن را

------------------------------------------------489---------------------------------------