--------------------------------------پندنامۀ فرزند----------------------------------
----------------------------------------236--------------------------------------
---------------------------------------------237--------------------------------
----------------------------------------- پندنامۀ فرزند-----------------------------
اوّل نامه نام یزدانا به تبرّک شده است عنوانا
همه در حمد و مدح او گویا ز جماد و نبات و حیوانا
نبود جز شئون نور خدای کثرت ماسوی زهی شانا
همه اعیان عین اطوارش در همه عین متن اعیانا
حکم او محض حقّ و صرف صواب قول او حجّت است و برهانا
بترازوی دانش و داد است حق و میزان بوزن میزانا
همه سویست روی رخشانش همه جا نور او درخشانا
ماه و مهرند و آسمان و زمین از فروغ رخش فروزانا
نیست جز نامهای نیکویش خواه الله و خواه رحمانا
حیّ و قیّوم و خالق و رازق مؤمن است و سلام و دیّانا
قادر و عالم و سمیع و بصیر ناظر و ناصر است و غفرانا
-------------------------------------------238----------------------------------
واهب و معطی فقیرانست مأمن و معقل پریشانا
غافر و ساتر است و فاطر کل کاسر و جابر است و حنّانا
بشکند دل که جا کند در او آنش اشکستن اینش جبرانا
یکصد و چهارده ز اسمایش عدد سوره های قرآنا
همه را باز یاب در قرآن هر یکی را هزار چندانا
آنچه قرآن بگفت برهانست وانچه برهان بگفت عرفانا
چیست قرآن سفرۀ یزدان ما بر این سفره ایم مهمانا
در دو عالم بذات حق سوگند مثل این سفره نیست خوانا
هر یک از ما بقدر خویش خورد روزی جان خویش از آنا
هر چه از آن خوری نگردی سیر بلکه میلت رسد به غلیانا
اشتهایی که طعمه ات سازی ما سِوَی الله را بیک آنا
کلمات وجودی نوریش نپذیرد نفاد و پایانا
-----------------------------------------239-------------------------------------
نور حق است در فرا راهت بهر تمیز توست فرقانا
مر وعای علوم انسانی بیکرانست و حدّ و سامانا
لوحش الله ز صنع سبحانی عقل ماتست و نفس حیرانا
صورتی میدهد به ماء مهین کون جامع شود در اکوانا
خواهی ار وصف حال خویشتنت شرح ابسالی و سلامانا
سلّم معرفت بود قرآن یک بیک آیتش بود پلّکانا
تو ازین پلّه ها رسی تا عرش بلکه ما فوق عرش رحمانا
تا بحدّی که قلب را یابی عین قرآن کتاب تبیانا
بگزاف این سخن نمیگویم که به حجّت مرا است اذعانا
وسعت سیر تو است در خانه ات گه به دالان و گه به ایوانا
فسحت سیر تو است در جانت گه به برجیس و گه به کیوانا
از در سیر انفس و آفاق بو که گردی ز اهل دیوانا
------------------------------------------240-----------------------------------
همّتی و سفر بکن از خود تا به بینی مقام انسانا
به یقین اسم اعظم است یقین ایخوش آنکوست اهل ایقانا
بمقامی کسی ز شک نرسد اندر آن نیست وجه امکانا
به یقین بی یقین نخواهد شد آخر الامر مرد میدانا
همه اسمایش اسم اعظم اوست هر یکی را علوّ و سلطانا
یک بیک را لسان مفتاحی بهر فتح علوم وی دانا
همه ابواب رحمتش باز است نبود حاجبی و دربانا
به مثل هستی است دریایی قطره ای ازوست بحر عمّانا
ما سوی هر یکی از آن دریا جدولی هست خرد و کلانا
هر کس از جدول وجودی خود بهره مند است انس یا جانا
از ره لطف خویش فرموده است خلقت عقل و نفس و شیطانا
حکمتش حکم کرد کاین سه بود بهر تکلیف قابل آنا
-------------------------------------------241-----------------------------------
بو که سیمرغ نفس از قفسش پر زند تا بسوی رضوانا
جان باشد اسیر سجن تنش همچو یوسف بچاه کنعانا
حیف یوسف بچاه و زندانش داد از حیله های اخوانا
سجن رنگ تعلّق جانست که نشد از تعلّق عریانا
یا که تن صیصیه است یعنی دژ نفس در حفظ اوست دژبانا
تا درین دژ ز راههای قوی بکمالش رسد کماکانا
یا فراتر از سجن و دژ آمد بدن آنسان که هست با جانا
آری این تن تجسّم روح است نکته ها هست تیز و برّانا
چو تویی یک هویت ممتد ظاهرت فرش و عرش بطنانا
چیست دنیا برای اهل الله به خداوندگار زندانا
صلوات و سلام حق هر دم به نبیّ و به آل ایشانا
سرّ یس و رمز طاهایش شد اشارت بدان عزیزانا
-----------------------------------------------242-------------------------------
سمت عصمت و امامت را حق بدیشان بکرد احسانا
رتبت و منصب امامت را ننهی برعبید اوثانا
گفت پیغمبر است از آلم هر تقی و نقی فمن کانا
صدق پیش آر در ره دینت آنچه را داده است فرمانا
دانش آب حیات جان باشد تن حیاتش از آب و از نانا
زنده گردد روانت از دانش چو زمین زنده زآب بارانا
نور دانش خوراک انسانست جز از آنست از آن حیوانا
چه غذا جنس مغتذی باید بموازین شرع و برهانا
مرض جهل را نه بتوان کرد جز بداروی علم درمانا
غول را ار کنی حکمت القا مشت آورده ای به سندانا
دهن اوست هرزه و یاوه سخن اوست گندنا مانا
باز زخم زبان او گویی نشتر و سوزن است و سوهانا
---------------------------------------------243--------------------------------
آشنا ار به اصطلاحاتست نام نامیش دیو دیوانا
دوزخی آنچه زاید از ذاتش همگی آتش است سوزانا
هست حیوان به رتبه برتر ازو لایق مر لگام و پالانا
خواه میداند اصطلاحاتی خواه مکتب ندید و ملّانا
یکدو روزی سوار پندارست که در آید همی به جولانا
بعد از آن درد حسرتست و فراق آه و افسوس و داد و افغانا
دیو و دد در لباس آدمی اند نه یکی نه دو فراوانا
با فرومایگان بسر بردن همچو در بطن امّ غیلانا
بخرد آنکس بود که در گیتی باشد از دیو و دد گریزانا
اهل دنیا همیشه در جنگند این ستیزد چو گرگ با آنا
این چو کفتار میزند چنگال آن چو سگ میگزد بدندانا
این شود حمله ور بسان پلنگ و آن بغرّد چو شیر غرّانا
--------------------------------------244---------------------------------------
جنگشان از برای سنگ و گلست داد از مردمان نادانا
آخر الامر بگذرند همه مانده سنگ و گل بیابانا
دو سه بیتی ز موش و گربه شنو یادگار عبید زاکانا
لشکر موشها ز راه کویر لشکر گربه از کهستانا
جنگ مغلوبه شد در آن وادی هر طرف رستمانه جنگانا
آنقدر موش و گربه کشته شدند که نیاید حساب آسانا
دین و دانش بهر کجا دیدم دیو و گول را شده گروگانا
بهر دنیا نوشته اند یهود به روی خشتهای ایرانا
گاه آیات چند از قرآن گاه اسمایی از امامانا
هر کس از رأی عقل سر پیچد شود از کار خود پشیمانا
زود باشد در آتش حسرت سخت گردیده است بریانا
آن طلب کان ترا بکار آید شام شوم است بام شومانا
-----------------------------------------245------------------------------------
در تباهی ذات خود کوشد آنکه رفته است راه طغیانا
نرد دانا بسی ز نادانی است لب گشودن به هزل و هذیانا
چو بنشستی بنزد دانایی خامشی پیشه کن شوی دانا
که بسی زشت و ناپسند بود زیره بردن به شهر کرمانا
ادب حفظ حرمت عالم یادگاری است ز ابن امکانا
که ز اصحاب حضرت صادق بود آن نیکمرد ذی شانا
لیک باشد روایتش از وی از دگر راویان مولانا
زانکه در پاس حرمت آقا بود از محضرش هراسانا
نیست دنیا مگر که خوف وخطر دل از آن همچو بید لرزانا
تشنه را آب باید ودیگر کف کفایت کند ز لیوانا
هر کس از کشت خود بهره برد بی اساس است حرف حرمانا
فیض حق وقف خاص بوذر نیست بهره مند است هر مسلمانا
-----------------------------------------246-------------------------------------
آب از بهر تشنه می جوشد همچو از بهر آب عطشانا
مر مسلمان خالص صادق می تواند رسد به سلمانا
عصمت ار خویش را کشیک کشد همچو مریم شود نسوانا
ای بغفلت آمده عمرت عاقبت حسرتست و خسرانا
ایخوش آنکو مراقب خویش است ور نه نفسش کشد به نیرانا
خواهی ار تخم رستگاری را نیست غیر از مراقبت جانا
معنیش اینکه دائماً باشی در حضور خدای منّانا
آری انسان ز انس مشتق است تو بپنداریش ز نسیانا
قلب تو مر خدایراست حرم غیر او را نه بدهی اسکانا
تو برای وصال آنسویی اوفتادی بجال هجرانا
جان صافی ز جام جم خوشتر ز سطرلاب و ربع و فنجانا
اولیای خدای را که به شب خلوتست با خدای آنانا
--------------------------------------------247----------------------------------
چو بهار است خرّم و پدرام شب طولانی زمستانا
ایخوش آن جان پاک مرد و زنی که فروزد ز نور ایمانا
پدر و مادرند آن بحرین طفل آن لؤ لؤ است و مرجانا
ایخوش آن کودکی کز آغازش طیّب و طاهر است زهدانا
بعد از آن مهد ناز او باشد همچو زهدان پاک دامانا
ز غذای حلال می نوشد پاک و پاکیزه شیر پستانا
خوی مادر ز شیر پستانش می نشیند به طفل آسانا
پدر و مادری که دلشاد است آن به پاپا و این به مامانا
به پشیزی نیرزد آن مامان که نه پاپاست مرد فرزانا
ارج مامان بسان آن پاپا در سبک وزنی است یکسانا
مادر است صغری و پدر کبری خود نتیجه است طفل ایشانا
شرط انتاج این مقدّمتین اندرین امر هست ایمانا
-------------------------------------------248-----------------------------------
رنگ گیرد ازین مقدّمتین نفخ روح خدای خلقانا
یا که هر یک دمندۀ روح است گفتۀ بعضی از بزرگانا
حدّ خود را شناس تا نکنی نعمت قدر خویش کفرانا
که درین کفر نعمت است ترا نکبت دائمی و خذلانا
پدرت عقل کلّ و مادرتست نفس کلّ و تو حیّ یقظانا
اندرین نکته هاست اسراری که روا نیست بهر اعلانا
زانکه بس شرح وبسط میخواهد نیست فرصت برایم الآنا
دامن مادر است پرورده است عیسی و موسی بن عمرانا
نوح و ادریس و یوسف و یعقوب زکریا و لوط و لقمانا
صالح و خضر و یونس ذوالنون ارمیا و متی سلیمانا
شیث و الیاس و تورخ و یحیی خالد و حنظل بن صفوانا
ز آمنه مادر وز عبدالله پدر است خاتم رسولانا
------------------------------------------249-----------------------------------
چه کنی بد که تا ابد باید باشدت درد و رنج وجدانا
با کسی بد چو کرده ای با وی دوستی را مبند پیمانا
ایمن از او مباش در حالی چو دلش از تو هست پژمانا
در کمین است تا کند با تو آنچه را کرده ای تو با آنا
نیست انسان که پر کند انبانش باز خالی کناد انبانا
یا به پوشاک و زیورش باشد صورت ظاهریش الوانا
یا بدید ار زرق و برق شگفت کرد آباد خویش ویرانا
زینت زن اگر بزیور اوست لیک پوشیده است و پنهانا
الحذر الحذر که وقتت را بگذرانی برای رمانا
بنگر اندر کمال ذاتی خود مدح و ذم باشد چو سیّانا
یا ببالی به نسبت و گویی که منم از فلان و بهمانا
یا منم از فلان شهر و وطن رشت و مازندران و گیلانا
---------------------------------------------250---------------------------------
یا که از کشور حجاز و عراق یا ز هند و ز مصر و ایرانا
روزگار است همچو دریایی گاه آرام و گاه طوفانا
کشتی تو رضای صدق بود به رضای خدای رضوانا
به ریا ار روا شود کاری وابل است وتراب و صفوانا
حذر از تنبلی که نتوان کرد کار خرداد در آبانا
هر چه هستی از آن تست همان جز از این نسبتی است افسانا
که فلان سنگ آسیا ز من است یا مرا هست سنگ افسانا
مثل این سنگ آسیا و فسان گوهر دیگر است از کانا
چون چکامه شده است طولانی از صفر تا به ماه شعبانا
لاجرم باشد این پسندیده که در اینجا رسد به پایانا
فاطمه خانم و سعیدۀ من جان و جانان و نور چشمانا
با درود و نوید می بوسم دست هر یک چو شکل بوسانا
---------------------------------------251-----------------------------------------
ای دو رخشنده گوهر پاکم ای دو پاکیزه درّ تابانا
پند شیرین همچو قند مرا که شمار است آب حیوانا
خوش نیوشید و خوش بنوشیدش من شما را شوم بقربانا
حلقۀ گوش خویشتن سازید این سخنهای چون درّ غلطانا
مادر پندهاست پند پدر که بفرزند دارد ارزانا
گر چه هر آب بارش است گوار نیست مانند آب نیسانا
پختم اشعاری از برای شما به ز حلوای آب دندانا
شب میلاد حضرت ختمی مهبط قدس وحی قرآنا
این بود عیدی شما امشب بهترین عیدی عزیزانا
بسعادت بسر برید همه در پناه خدای سبحانا
باشد این پندنامۀ فرزند یادگار پدر به دورانا
حسن آملی که نظم وی است ثروت رفعت جوانانا
-------------------------------------------252------------------------------------
----------------------------------------------253----------------------------------
